Πολιτισμός

ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΚΑΜΝΑΚΗΣ

Η παράσταση της Ορέστειας στην Επίδαυρο από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία του Θόδωρου Τερζόπουλου, την περασμένη Παρασκευή 12 και το Σάββατο 13 Ιουλίου είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον αυτή καθεαυτή αλλά και εξ αιτίας των αντιδράσεων του κοινού.

Η τριλογία του Αισχύλου είναι ούτως η άλλως ένα συγκλονιστικό σχόλιο πάνω στον πόλεμο, τη δικαιοσύνη, τις ανθρώπινες αξίες. Διαχρονικά. Ο Αισχύλος βασιζόμενος στο μύθο και την κατάρα των Ατρειδών βρίσκει την ευκαιρία να κάνει σχόλια επί των κρίσιμων πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων της εποχής (458 π.Χ.), τη βαθύτερη μετάβαση από τον κόσμο του μύθου στον κόσμο της ιστορίας, επίκαιρα πολιτικά συμβάντα όπως η συμμαχία των Αθηναίων με το Άργος ή μεταβολές στην κοινωνική πραγματικότητα όπως και η δικαιοσύνη και η δημιουργία του Αρείου Πάγου κ.λπ.

Μόνο το τρομερό δίλημμα του Ορέστη, να σκοτώσει τη μάνα του Κλυταιμνήστρα αποδίδοντας δικαιοσύνη για το φόνο του πατέρα του Αγαμέμνονα ή να απέχει εισπράττοντας την κατάρα των θεών και των ανθρώπων, είναι μνημειώδες και διαχρονικό. Ο Κώστας Βάρναλης στο σχετικό ποίημά του είχε συνοψίσει το δραματικό ερώτημα με συγκλονιστικό τρόπο: «Έτσι κι αλλιώς θα παίρνει σε από πίσου/ γιά το αίμα της μητρός σου γιά η ντροπή σου».

Προφανώς κάθε θεατρικό έργο, και πολύ περισσότερο η αρχαία τραγωδία χρωματίζεται κάθε φορά από τα κοινωνικά γεγονότα της εποχής που ανεβαίνει η παράσταση. Και κάθε σκηνοθέτης που έχει γνώση και θάρρος επιχειρεί να αναδείξει τις ιστορικές και σύγχρονες διαστάσεις των μύθων και των τραγικών ερωτημάτων. Πως αλλιώς;

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος έχει πενήντα χρόνια προσπάθειας στο θέατρο, ουσιαστικής και εν πολλοίς αθόρυβης. Και έχοντας βαθιά μπρεχτική παιδεία ξέρει πως να χειρίζεται το παρελθόν που εισδύει στο παρόν. Μιλώντας για το τότε επισημαίνει πως εξ αρχής το θέμα ήταν υπονομευμένο. Η νέα εξουσία πάνω στην οποία στήθηκε η δυτική δημοκρατία βασίστηκε στη βία, γι’ αυτό και απέτυχε (η δυτική δημοκρατία). Και πως ο αγώνας για δικαιοσύνη παραμένει καθώς το Χρηματιστήριο είναι εκείνο που σήμερα ορίζει το «πρέπον», η αγορά που ορίζει το δίκαιο και το άδικο. Και οι Ερινύες οι οποίες ήταν θεές που έβαζαν το μέτρο,   εμφανίζονται και πάλι μπροστά μας όταν σφάζονται χιλιάδες αθώοι, όπως στη Γάζα, την Ουκρανία και αλλού.

Κι έτσι το βράδυ του Σαββάτου το κοινό μόλις τελείωσε η παράσταση, εισπράττοντας το νόημα του έργου και της παράστασης, όταν μια παλαιστινιακή σημαία σηκώθηκε στο κοίλον, σύσσωμο φώναζε επί ώρα μαζί με το θίασο, το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη».

Αυτό το γεγονός είναι η πλήρης δικαίωση του Αισχύλου, της τραγωδίας, του νοήματός της και της σκηνοθεσίας της. Όλα αυτά μαζί.

Και το γεγονός πως ξεσηκώθηκαν τόσες αντιδράσεις, από γνωστούς, πασίγνωστους κύκλους, χώρους και ανθρώπους, αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Είναι επόμενο και δείχνει, κυρίως, ταραχή, μη δε και πανικό!

Το Κεντρικό Ισραηλινό Συμβούλιο Ελλάδας δίνει την βασική κατεύθυνση, γραμμή στη γνωστή μας γλώσσα, προς τους ευαίσθητους ακολούθους του (κατά το παλιό αστείο, μια η ντουντούκα τέσσερις εμείς, μια το ΚΙΣΕ επάνω τους εμείς).

«Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, χώρο παγκόσμιου πολιτισμού, πομπό οικουμενικών μηνυμάτων ειρήνης και συμφιλίωσης, στο τέλος της θεατρικής παράστασης «Ορέστεια», θεατές και συντελεστές του Εθνικού Θεάτρου φώναζαν το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη», λέει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση.

Πριν αφήνει σαφή υπαινιγμό πως η αιτία των συνθημάτων είναι ο αντισημιτισμός. Το γνωστό μοτίβο, όσοι διαφωνούν με την κυβέρνηση και τους επιτιθέμενους εποίκους του Ισραήλ είναι ενάντια στους εβραίους, κατά την μονιμοποιημένη πια τακτική της εξαργύρωσης του Ολοκαυτώματος.

Δημοσιεύματα ακολουθούν. Άλλα, όπως της Athens Voice, δήθεν αντικειμενικά που όμως εστιάζουν όχι στο συμβάν αλλά στις αντιδράσεις. Η κλασική έννοια της είδησης όπως παράγεται πλέον στα συστημικά μέσα: δεν ενδιαφέρει το γεγονός, αλλά το πως το αντιλαμβάνεται η πλευρά την οποία υποστηρίζουμε.

Άλλα με πλάγιους τρόπους όπως κάποιες ραδιοφωνικές φωνές, ήσσονος σημασίας.

Και φυσικά, ο γνωστός Πρετεντέρης , ο οποίος με χυδαίο χιούμορ – νομίζει πως είναι χιούμορ η γελοιότητα –  μας ενημερώνει πως οι Ατρείδες δεν είχαν καμία σχέση με τη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ και τη Χαμάς (κι ας ήταν εκείνος ο πόλεμος ένας διεθνής πόλεμος για την εποχή του, με συμμετοχή πολλών λαών που έφταναν ως τη Μέση Ανατολή, Κάρες, Κίκονες, Φρύγες, Λύκιους κ.λπ.) και άρα τι δουλειά έχει μια Ορέστεια να προκαλεί αντιδράσεις για Λευτεριά στην Παλαιστίνη;

Και με την ευκαιρία ειρωνεύεται, και νομίζει πως γελοιοποιεί όσους διαδηλώνουν, εξεγείρονται και διεκδικούν… Από κοντά κι ένας καθημερινός «διανοούμενος» ο Τάκης Θεοδωρόπουλος που στο ίδιο μήκος κύματος αναρωτιόταν αν ο Αισχύλος ήταν Παλαιστίνιος…

Προφανώς τα σχόλια έχουν έναν συντονισμό. Είναι ανάλογα με τις πιέσεις που ασκήθηκαν στα αμερικάνικα πανεπιστήμια από το ισραηλινό λόμπι με την απειλή διακοπής της χρηματοδότησής τους. Είναι ανάλογες με τις πιέσεις προς τα ελληνικά πανεπιστήμια και σε ακαδημαϊκούς παράγοντες που έχουν ανάλογες εξαρτήσεις.

Είναι η παγκόσμια εκστρατεία σιωπής που επιβάλλουν τα κατεστημένα.

Είναι η συγκεκριμένη έκφραση μιας τεράστιας εκστρατείας, εν προκειμένω για το παλαιστινιακό, αλλά και για όλες τις ανάλογες περιπτώσεις.

Αυτή τη σιωπή έσπασαν στην Επίδαυρο οι θεατές, αυτή τη σιωπή σπάνε πολλαπλώς σε όλον τον κόσμο, στους δρόμους, στις διαδηλώσεις, σε κάθε δοθείσα ευκαιρία (όπως στη Eurovision).

Έχουμε μπροστά μας δυο διαφορετικούς κόσμους, δυο αντίθετους πολιτισμούς, δυο έθνη ξεχωριστά μέσα στο ίδιο έθνος. Ανάμεσά τους το χάσμα μεγαλώνει συνεχώς. Εκείνοι που κυριαρχούν, λίγοι, μαζί με τους ακολούθους, αγορασμένους ποικιλοτρόπως ή μη, και εκείνους που αντιστέκονται σε αυτήν την ισοπέδωση. Που δεν αποδέχονται τη σιωπή. Αυτή η αναμέτρηση δεν έχει τέλος και όρια.

Θέλουν να επιβάλλουν ένα σιδηρούν τείχος, πιο σκληρό από το πάλαι ποτέ λεγόμενο παραπέτασμα. Ένα τείχος σιωπής με τη συνδρομή των μέσων ενημέρωσης, των πρόθυμων δημοσιογράφων, των ακολούθων, όσων θέλουν να φαίνονται αρεστοί. Και ταυτόχρονα ένα τείχος εσωτερικής σιωπής, παραίτησης, απογοήτευσης, απόστασης, αποδοχής.

Το πόσο δεν μπορούν να το πετύχουν φαίνεται από το γεγονός πως με κάθε ευκαιρία πραγματοποιούνται εκδηλώσεις, και με κάθε ευκαιρία εκφράζονται τα αισθήματα αλληλεγγύης των λαών στους Παλαιστίνιους. Το ίδιο αποτυπώνουν και οι δημοσκοπήσεις παγκοσμίως. Όσες δυνάμεις και χρήματα κι αν έχει εξαπολύσει το Ισραήλ, τα ισραηλινά λόμπι, οι αμερικανοί και οι λοιποί, το κύμα αυτό δεν μειώνεται. Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να αποσπάσουν συμπάθεια για τις δολοφονίες που πραγματοποιούν. Το Ισραήλ αποτυπώνεται πλέον στη λαϊκή συνείδηση ως κράτος-δολοφόνος.

Κι όσο περισσότερο τα ισραηλινά λόμπι και το Ισραήλ χρησιμοποιούν το Ολοκαύτωμα ως επένδυση που αποδίδει πολλαπλά κέρδη (και οικονομικά) και επισείουν το αντισημιτισμό ως απειλή, τόσο κινδυνεύουν να ακυρώσουν ακόμη και το ίδιο το Ολοκαύτωμα, κυρίως στη νέα γενιά.

Οι καιροί μας μαζεύουν φορτίο κεραυνών!