Ενδιαφέρουσες απόψεις

Ο Κερκ Ντάγκλας έφυγε από τη ζωή καθώς συμπληρώνονται εξήντα χρόνια από την κυκλοφορία της ταινίας «Σπάρτακος» – μια χολιγουντιανή υπερπαραγωγή που κατεδάφισε την αντικομμουνιστική υστερία του Μακαρθισμού.

«Σκλάβοι ήσασταν και σκλάβοι θα παραμείνετε. Η φρικτή ποινή της σταύρωσης όμως θα αρθεί αν υποδείξετε τον σκλάβο που ονομάζεται Σπάρτακος, ζωντανό ή νεκρό»
«Σπάρτακος», 1960

Θα μπορούσε ποτέ το Χόλιγουντ να δώσει περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια (σε σημερινές τιμές) για να παρουσιάσει το έργο ενός φυλακισμένου κομμουνιστή συγγραφέα, διασκευασμένο για τη μεγάλη οθόνη από έναν κομμουνιστή σεναριογράφο, ο οποίος είχε περάσει 11 μήνες στη φυλακή για την πολιτική του δράση; Και αν το έκανε θα ανέθετε τη σκηνοθεσία στον Στάνλεϊ Κιούμπρικ προσφέροντάς του μια πλειάδα ηθοποιών όπως ο Λόρενς Ολίβιε, ο Πίτερ Ουστίνοφ και ο Τόνι Κέρτις μαζί με περίπου 10.000 κομπάρσους;

Ο άνθρωπος που έδωσε σάρκα και οστά σε αυτό το σουρεαλιστικό σενάριο ήταν ο παραγωγός και ηθοποιός Κερκ Ντάγκλας με την ταινία του «Σπάρτακος». Αδιαφορώντας για το κυρίαρχο κλίμα Μακαρθισμού, το οποίο είχε οδηγήσει αρκετούς συναδέλφους του στη φυλακή, την οικονομική εξαθλίωση ή ακόμη και την αυτοκτονία, ο Ντάγκλας αποφάσισε να φέρει στη μεγάλη οθόνη το ομότιτλο βιβλίο του Χάουαρντ Φαστ.

Ο Φαστ είχε γράψει τον «Σπάρτακο» το 1950, ενώ βρισκόταν στη φυλακή γιατί αρνήθηκε να καταδώσει στις αρχές τα ονόματα όσων χρηματοδοτούσαν ένα ταμείο για τα ορφανά των Αμερικανών αναρχικών και κομμουνιστών που πολέμησαν στον Ισπανικό Εμφύλιο.

Ο άνθρωπος που θα μετέτρεπε το βιβλίο του Φαστ σε σενάριο για την ταινία είχε επίσης περάσει 11 μήνες στη φυλακή όταν αρνήθηκε να καταδώσει συναδέλφους του που είχαν σχέσεις με το κομμουνιστικό κόμμα των ΗΠΑ.

Ο Ντάλτον Τράμπο, γνωστός για το αντιπολεμικό αριστούργημα «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του», είχε αποφασίσει να μην ακολουθήσει τον δρόμο των μεγάλων ρουφιάνων όπως ο Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Ηλίας Καζάν. Η απόφασή του τον έφερε στην κορυφή της διαβόητης «μαύρης λίστας» του Χόλιγουντ και συγκεκριμένα των δέκα κομμουνιστών σεναριογράφων που διώκονταν από τις αρχές και έβλεπαν τις πόρτες των μεγάλων στούντιο ερμητικά κλειστές.

Ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων παραγωγών ο Κερκ Ντάγκλας αποφάσισε να προσλάβει τον Ντάλτον Τράμπο με ψευδώνυμο, γρήγορα όμως βρέθηκε αντιμέτωπος με μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις της ζωής του. Εν μέσω της αντικομμουνιστικής υστερίας αποφάσισε να αποκαλύψει ότι είχε αναθέσει σε δυο κομμουνιστές δημιουργούς μια από τις μεγαλύτερες παραγωγές στη μέχρι τότε ιστορία της βιομηχανίας του θεάματος.

Όλοι θα γνώριζαν πλέον ότι στην περίφημη σκηνή της ταινίας, όπου οι σκλάβοι σηκώνονται ο ένας μετά τον άλλο και δηλώνουν «Εγώ είμαι ο Σπάρτακος», για να προστατεύσουν τον αρχηγό της επανάστασής τους, δεν απευθύνονταν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά στο αμερικανικό imperium.

Σύμφωνα βέβαια με μια εκδοχή, ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν τον Ντάγκλας να αναγνωρίσει δημόσια τον σεναριογράφο του ήταν η «αλαζονεία» του σκηνοθέτη Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ο οποίος κατά τη διάρκεια μιας σύσκεψης πρότεινε να υπογράψει ο ίδιος και το σενάριο. Ο σκηνοθέτης και ο σεναριογράφος βρίσκονταν για μήνες σε ανοιχτό πόλεμο ακόμη και για τις μικρότερες λεπτομέρειες της ταινίας και η πρόταση του Κιούμπρικ ακούστηκε σαν ένα ανήθικο χτύπημα κάτω από τη μέση.

Οργισμένος ο Ντάγκλας κάλεσε εκείνη τη στιγμή τους υπεύθυνους ασφάλειας του στούντιο και τους ενημέρωσε ότι θα έπρεπε να ετοιμάσουν μια άδεια εισόδου στο όνομα του Ντάλτον Τράμπο. Την επόμενη ημέρα ο διασημότερος από τους δέκα διωκόμενους σεναριογράφους περνούσε τις πύλες του Χόλιγουντ καταφέρνοντας το κρισιμότερο πλήγμα στο αντικομμουνιστικό κυνήγι μαγισσών.

Για την ιστορία, ο πρώτος που τόλμησε να αναγνωρίσει δημόσια τον Ντάλτον Τράμπο ήταν ο σκηνοθέτης Ότο Πρέμινγκερ στην ταινία «Έξοδος», επίσης το 1960. Το μέγεθος όμως της παραγωγής του «Σπάρτακου» έδινε στην απόφαση του Κερκ Ντάγκλας διαφορετικό ειδικό βάρος.

Η τελευταία μάχη θα δινόταν αμέσως μετά την κυκλοφορία της ταινίας όταν μέλη ακροδεξιών, αντικομμουνιστικών οργανώσεων όπως η American Legion, άρχισαν να πραγματοποιούν πικετοφορίες έξω από τις αίθουσες προβολής, καλώντας τους θεατές να απομακρυνθούν.

Είχε έρθει η σειρά των αδερφών Κένεντι, οι οποίοι από τις θέσεις του προέδρου και του γενικού εισαγγελέα έσπασαν τις αλυσίδες των διαδηλωτών για να παρακολουθήσουν την ταινία. Η ανταρσία του Κερκ Ντάγκλας λάμβανε πλέον και τη σύμφωνη γνώμη του Λευκού Οίκου, τερματίζοντας μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους στην αμερικανική βιομηχανία του θεάματος.

Στην αυτοβιογραφία του βέβαια ο Κερκ Ντάγκλας θα υποστηρίξει ότι οι ιδιοκτήτες των μεγάλων στούντιο του Χόλιγουντ είχαν την ισχύ να ακυρώσουν στην πράξη τις μαύρες λίστες του γερουσιαστή Μακάρθι πολλά χρόνια πριν από την κυκλοφορία του «Σπάρτακου». «Προτίμησαν όμως να υπακούσουν και να συντάξουν τη Μαύρη Λίστα».