Ενδιαφέρουσες απόψεις

Στις 13 Ιανουαρίου συναντήθηκαν στη Μόσχα, για πρώτη φορά μετά το ξέσπασμα της συριακής κρίσης, οι επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας και της Συρίας. Έμοιαζε η συνάντηση αυτή να ανοίγει τον δρόμο μιας επανασυμφιλίωσης, με μεσολαβητή την Ρωσία, η οποία προωθεί την ιδέα της αναβίωσης του Συμφώνου της Δαμασκού του 1998 για την ασφάλεια των τουρκο-συριακών συνόρων, και με υποψήφιο μεγάλο χαμένο προφανώς τους Κούρδους του PYD.

Στις 30 Ιανουαρίου, όμως οι συναντήσεις που είχε ο στρατιωτικός διοικητής του ΝΑΤΟ (SACEUR) πτέραρχος Τοντ Ουόλτερς στην Άγκυρα με τον υπουργό Άμυνας και τον αρχηγό ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας έμοιαζε να ανοίγουν έναν άλλο δρόμο. Αυτόν της επιβεβαίωσης της τουρκο-αμερικανικής συμφωνίας που προστατεύει τους μαχητές του PYD στη βορειοανατολική Συρία ενώ ταυτοχρόνως τους απομακρύνει από τα σύνορα, προς κατευνασμό της χώρας του Ερντογάν.

Οι δύο αυτοί δρόμοι παραπέμπουν σε διαφορετικές εκδοχές ως προς την έκβαση της συριακής κρίσης: την επιτάχυνση μιας πολιτικής λύσης ή την παράταση της εκκρεμότητας αντιστοίχως. Για την αμερικανική στρατηγική, το σύνολο των εξελίξεων στην περιοχή από το Ιράν μέχρι το Λίβανο, επιβάλλει την διατήρηση της Δαμασκού σε διεθνοπολιτική καραντίνα και την αποτροπή της αποκατάστασης της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας.

Πιθανότατα είναι η επίσκεψη Ουόλτερς που εξηγεί το γιατί η Άγκυρα μπήκε στον πειρασμό της επίδειξης πυγμής στον ανταρτοκρατούμενο θύλακα της Ίντλιμπ στην βορειοδυτική Συρία, με την αποστολή εφοδιοπομπών προς τους αντάρτες, την δημιουργία νέου σημείου παρατήρησης του τουρκικού στρατού και με την δολοφονία την 1η Φεβρουαρίου από Τουρκομάνους ενόπλους τεσσάρων ανδρών της ρωσικής FSB σε ενέδρα στην περιοχή του Χαλεπίου.

Η απάντηση του συριακού στρατού την επομένη, με την επίθεση που στοίχισε τη ζωή 6 Τούρκων στρατιωτών στην Ίντλιμπ, και τα φερόμενα τουρκικά αντίποινα με δεκάδες Σύρους νεκρούς (που πάντως διαψεύδονται από ρωσικής και συριακής πλευράς) προκάλεσαν την σοβαρότερη έως τώρα κρίση στην ρωσο-τουρκική συνεργασία που μετρά μόλις τέσσερα χρόνια ζωής.

Ο Ταγίπ Ερντογάν κατήγγγειλε τη Ρωσία για παραβίαση της συμφωνίας που συνάφθηκε το φθινόπωρο του 2018 στο Σότσι ως προς την Ίντλιμπ, ενώ χαρακτήρισε "ημιθανή” τη διαδικασία της Αστάνα που συνασπίζει Άγκυρα, Μόσχα και Τεχεράνη στην κατεύθυνση εξεύρεσης μιας πολιτικής λύσης στη συριακή κρίση.

Η προώθηση του συριακού στρατού όλο το προηγούμενο διάστημα για το άνοιγμα των αυτοκινητοδρόμων που συνδέουν το Χαλέπι με τα παράλια και με τη Δαμασκό δημιουργεί στην Τουρκία διπλή πίεση: αφενός κινητοποιεί νέο προσφυγικό κύμα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων προς τα συρο-τουρκικά σύνορα, αφετέρου κινδυνεύει να αφήσει την Άγκυρα χωρίς πραγματικό "χαρτί” επί του εδάφους, όταν θα αρχίσει να διαμορφώνεται η συνταγματική τάξη της αυριανής Συρίας.

Σε δεύτερο πλάνο, η διασύνδεση της συριακής με τη λιβυκή κρίση περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση, καθώς το ανομολόγητο σχέδιο μεταφοράς στην Τρίπολη των ενόπλων της Ίντλιμπ που η Τουρκία διόλου δεν θα επιθυμούσε να υποδεχθεί στο έδαφός της, χωλαίνει λόγω της γαλλικής ναυτικής παρουσίας στη Μεσόγειο και των ηχηρών καταγγελιών του Εμανουέλ Μακρόν για τον ρόλο της Άγκυρας στην παραβίαση του εμπάργκο που υποτίθεται ότι επαναβεβαίωσε η Διάσκεψη του Βερολίνου.

Η τουρκική τακτική της διαρκούς "φυγής προς τα εμπρός”, της πλειοδοσίας "αποφασιστικότητας” και του ανοίγματος αλλεπάλληλων αλληλοτροφοδορούμενων μετώπων έχει τα όριά της.

Είναι όμως αυτή η κρίση που εξασφάλισε στην Τουρκία τις θερμότερες εδώ και πολύ καιρό δηλώσεις συμπαράστασης από μέρους των ΗΠΑ δια στόματος λ.χ. Μάικ Πομπέο, ο οποίος εξέφρασε αλληλεγγύη προς την σύμμαχο του ΝΑΤΟ και τις "δικαιολογημένες ενέργειες αυτοάμυνας” στις οποίες προβαίνει στην Ίντλιμπ. Κάθε συζήτηση για τον συσχετισμό δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το νέο αυτο "τουρκο-αμερικανικό φλερτ”.

Παρόλα αυτά, η Άγκυρα δεν είναι έτοιμη για τη ρήξη με τη Μόσχα. Το απέδειξαν αυτό οι "διορθωτικές” δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ ότι η συμφωνία του Σότσι είναι "τραυματισμένη” αλλά όχι "νεκρή”, η ρητορική στοχοποίηση της Δαμασκού (ως κινούμενης, υποτίθεται, ανεξέλεγκτα από τη Μόσχα) και εντέλει η τηλεφωνική επικοινωνία την Τρίτη του Ταγίπ Ερντογάν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν – την οποία πάντως ο Ρώσος ηγέτης εξασφάλισε στον ομόλογό του με χαρακτηριστική καθυστέρηση.

Το πλέγμα αλληλεξάρτησης που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας (με την λειτουργία του αγωγού TurkishStream, την αγορά των συστημάτων S-400, την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού του Ακουγιού, την τουριστική κίνηση κ.ο.κ.) υποχρεώνει και τις δύο πλευρές σε διαρκείς συμβιβασμούς, μολονότι ο κατά βάση ανταγωνιστικός πυρήνας της σχέσης τους παραμένει αναλλοίωτος, όπως κατέδειξαν και οι περί Κριμαίας διακηρύξεις του Ερντογάν κατά την επίσκεψή του στην Ουκρανία.

Εν προκειμένω, η άμεση μέριμνα της Τουρκίας είναι να αποφύγει ένα νέο προσφυγικό κύμα, καθώς το ζήτημα είναι πλέον ακανθώδες για την εσωτερική πολιτική της ζωή. Αλλά σε αυτό ο Ερντογάν έχει εύκολη την απάντηση, καθώς κατέφυγε και πάλι σε καταγγελίες και διεκδικήσεις έναντι της Ε.Ε. για τις χρηματοδοτικές υποσχέσεις της στο προσφυγικό.