Άρθρα

 

 

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΝΕΠΑΛ (2008-2012)

ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΜΑΟΪΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

του Σπύρου Σακελλαρόπουλου

1. Εισαγωγή

Το Νεπάλ είναι ένα μικρό κράτος στη ΝΑ Ασία. Στην Ελλάδα είναι γνωστό επειδή η ψηλότερη κορυφή του κόσμου, που βρίσκεται στα Ιμαλάια, ανήκει στην επικράτειά του, πράγμα που συντελεί στο να αποτελεί και προορισμό διακοπών και αναψυχής. Οι πιο διαβασμένοι γνωρίζουν επίσης πως το Νεπάλ είναι μια πολύ φτωχή χώρα, μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Τα τελευταία χρόνια άρχισε να γίνεται γνωστό στο ακροατήριο της ευρύτερης ριζοσπαστικής Αριστεράς1 πως σε αυτή τη μικρή χώρα είχε δημιουργηθεί ένα πολύ μαζικό μαοϊκό αντάρτικο. Η διαδικασία αυτή διήρκεσε μεταξύ του 1996 και του 2006. Στο διάστημά της οι δυνάμεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Νεπάλ (Μαοϊκού) είχαν καταλάβει περίπου του 80% του νεπαλέζικου εδάφους και είχαν εγκαθιδρύσει ορισμένες μορφές λαϊκής εξουσίας στις περιοχές αυτές. Στην αντίπαλη πλευρά βρισκόταν το καθεστώς του Βασιλιά Γκιερέντρα γύρω από το οποίο είχαν συσπειρωθεί τμήματα της εγχώριας αστικής τάξης, μεγάλοι ιδιοκτήτες γης, τα στελέχη του κρατικού μηχανισμού καθώς και το προσωπικό των κοινοβουλευτικών κομμάτων.

Ωστόσο η δυναμική του αγώνα των Μαοϊκών ανάτρεψε αυτή τη συμμαχία. Κι αυτό γιατί η πολιτική του δράση ανέδειξε μια σειρά πολύ σημαντικών ζητημάτων για τη νεπαλέζικη κοινωνία: τις κοινωνικές ανισότητες και τη φτώχεια, τις διακρίσεις λόγω συμμετοχής σε διαφορετική κάστα, τις έντονες περιφερειακές ανισότητες, την καταπίεση πολλών εθνοτήτων, τον πατριαρχικό χαρακτήρα των κοινωνικών σχέσεων. Το ΚΚΝ (μαοϊκό) έδωσε λόγο και θέση στα καταπιεζόμενα κοινωνικά στρώματα και εθνότητες και γι’ αυτό κατόρθωσε να διαμορφώσει μια κοινωνική συμμαχία γύρω από το πρόγραμμά του.2

Όταν έγινε σαφές πως η νεπαλέζικη κοινωνία είχε και πολιτικά διχοτομηθεί ο Βασιλιάς προχώρησε σε μια σειρά πραξικοπημάτων: πρώτα κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης (Νοέμβριος 2001), στη συνέχεια διέλυσε την κυβέρνηση παρότι εκείνη διέθετε τη δεδηλωμένη (Οκτώβριος 2002) και τελικά ανέλαβε ο ίδιος επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας (Φεβρουάριος 2005). Η εξέλιξη αυτή, η δημιουργία δηλαδή ενός αμιγώς δικτατορικού κράτους, θα οδηγήσει τα επτά μεγαλύτερα κόμμα της βουλής σε μια συμμαχία με τους μαοϊκούς με συντονισμό των ενεργειών τους για την κατάργηση της Βασιλείας και τη δημιουργία της «πλήρους δημοκρατίας» μέσα από μια «προοδευτική αναδιάρθρωση του κράτους» που θα αποσκοπούσε στην επίλυση των προβλημάτων που αφορούσαν κοινωνικές τάξεις, κάστες, έμφυλες διαφορές, περιφερειακές ανισότητες κλπ.

Η συμμαχία αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα την κατάρρευση του καθεστώτος και της Βασιλείας (Απρίλιος 2006) και την προκήρυξη εκλογών με σκοπό το σχηματισμό Συντακτικής Συνέλευσης (ένα πάγιο αίτημα που είχε το κομμουνιστικό κίνημα στο Νεπάλ από τη δημιουργία του) και τη διαμόρφωση νέου συντάγματος. Η συμφωνία που επετεύχθη από τις δύο πλευρές αφορούσε τον τερματισμό του εμφυλίου, την κατάργηση της μοναρχίας, τη διεξαγωγή εκλογών, τη συμμετοχή των Μαοϊκών στη μεταβατική κυβέρνηση και στο μεταβατικό κοινοβούλιο καθώς και την παραμονή των μαχητών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΛΑΣ) σε στρατόπεδα με τον οπλισμό τους κλειδωμένο σε αποθήκες, τα κλειδιά των οποίων κρατούσε η μαοϊκή ηγεσία του κάθε στρατοπέδου. Ο στόχος ήταν η ενοποίηση του εθνικού στρατού με τον ΛΑΣ.

Οι εκλογές θα διεξαχθούν τον Απρίλιο του 2008 και πρώτο κόμμα θα αναδειχθούν οι μαοϊκοί με ποσοστό 30% χωρίς όμως να αποκτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή. Έτσι τον Αύγουστο του 2008 θα σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας με το ΚΚΝ (ενοποιημένο μαρξιστικό-λενινιστικό), ένα κόμμα που, ήδη αρκετά χρόνια πιο πριν, μόνο στον τίτλο είχε σχέση με την κομμουνιστική Αριστερά. Στην πραγματικότητα αποτελούσε ένα μετριοπαθές κόμμα του παλαιού καθεστώτος, μπλεγμένο στα δίκτυα εξουσίας και στη διαφθορά, που μόνο ύστερα από το βασιλικό πραξικόπημα προσανατολίστηκε σε συνεργασία με τους μαοϊκούς. Πρωθυπουργός της πρώτης μεταμοναρχικής κυβέρνησης ανέλαβε ο ηγέτης των Μαοϊκών Πρατσάντα.

Θα πρέπει να αναφερθεί πως το μεγαλύτερο μαοϊκό κόμμα στον κόσμο, το ΚΚ Ινδίας (μαοϊκό), είχε αντιταχθεί τότε και στη συμφωνία του ΚΚΝ (μαοϊκού) με τα άλλα κόμματα και στο σταμάτημα του ένοπλου αγώνα, θεωρώντας πως η συμμετοχή στις εκλογές και στη συνέχεια στην κυβέρνηση θα οδηγούσε στην ενσωμάτωση του κόμματος. Για τους Ινδούς η ένοπλη επανάσταση θα έπρεπε να συνεχιστεί μέχρι την τελική νίκη (CPI-Maoist 2009). Όπως ανέφερε ο εκπρόσωπός τους σε συνέντευξη τύπου τον Απρίλιο του 2008 «τώρα είναι η πραγματική δοκιμασία για το ΚΚΝ (μαοϊκό). Τώρα που αναλαμβάνει την κυβερνητική εξουσία. Αποτελεί βασική παραδοχή του Μαρξισμού πως καμία ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος δεν είναι δυνατή χωρίς το τσάκισμα του υπάρχοντος κράτους». Οι Ινδοί επέμεναν πως η κινητοποίηση των μαζών θα συνέχιζε να αποτελεί τον μόνο τρόπο για να υποχρεωθούν οι πρώην κυρίαρχες τάξεις να παραδώσουν την εξουσία και το γεγονός πως οι Μαοϊκοί δεν είχαν την απόλυτη πλειοψηφία στη Συντακτική Συνέλευση σήμαινε ότι δε θα ήταν σε θέση να επιβάλουν την εκπόνηση ενός Συντάγματος υπέρ των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Κατά συνέπεια θα είχαν να επιλέξουν ανάμεσα στο να κάνουν συμβιβασμούς χωρίς αρχές και στο να «εντείνουν την πάλη με όλα τα μέσα, συμπεριλαμβανομένης και την ένοπλης εξέγερσης, με σκοπό την εφαρμογή γνήσιας δημοκρατίας και την εγκαθίδρυση λαϊκής εξουσίας». Αλλιώς το πιο πιθανό ενδεχόμενο θα είναι να ζαλιστούν από την επιτυχία τους και να συμβάλουν στην επιστροφή των αντιδραστικών δυνάμεων.

Σε κάθε περίπτωση από τη στιγμή που έγινε η συμφωνία ειρήνευσης και πραγματοποιήθηκαν οι εκλογές, το ΚΚΙ (Μαοϊκό) θεωρούσε πως το καλύτερο θα ήταν το ΚΚΝ (Μαοϊκό) να μη συμμετάσχει στην κυβέρνηση και να συνεχίσει να ηγείται του μαζικού κινήματος από τα έξω. Η συνέπεια από τη συνεργασία με τα αντιδραστικά κόμματα και τους ιμπεριαλιστές θα είναι ο εκφυλισμός της ηγεσίας του κόμματος και η ανάδυση μιας ισχυρής γραφειοκρατικής τάξης. Σε αυτή την περίπτωση όλα τα επιτεύγματα θα χαθούν και τα αντιδραστικά κόμματα θα επανέλθουν στην εξουσία στηριζόμενα στην απογοήτευση των μαζών (International Crisis 2008: 5).

 

2. Οι εξελίξεις στην περίοδο 2008 - 2012

Η πολυπλοκότητα των ζητημάτων που είχαν τεθεί προς επίλυση δε βοηθούσαν στο να μπορέσουν να προχωρήσουν γοργά οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις και η σύνταξη του νέου συντάγματος. Στην πραγματικότητα η ύπαρξη δύο βασικών στρατοπέδων εντός του νέου συσχετισμού δύναμης (μαοϊκοί και κόμματα του παλιού καθεστώτος) δε βοηθούσε στο παραπάνω, δεδομένου ότι οι διαφορές ήταν μεγάλες και οι σχεδιασμοί αρκετά διαφορετικοί. Το Ενοποιημένο Κομμουνιστικό Κόμμα Νεπάλ (Μαοϊκό)3 δέσμιο της συμμαχίας του με το ΚΚΝ (ενοποιημένο Μαρξιστικό-Λενινιστικό) δεν μπορούσε να εφαρμόσει μια σειρά από μέτρα βελτίωσης της ζωής των κυριαρχούμενων στρωμάτων, συναντώντας διαρκώς αντιδράσεις από τα κόμματα του παλιού καθεστώτος. Το σημείο στο οποίο συμπυκνώθηκε η σύγκρουση των δύο πλευρών αφορούσε την παραμονή του Αρχηγού του Στρατού στη θέση αυτή. Οι μαοϊκοί δεν μπορούσαν να δεχθούν να μείνει στην ίδια θέση ο άνθρωπος που ηγήθηκε των δυνάμεων που τους πολέμησαν. Γι’ αυτό πρότειναν να φύγει ο Rookmangud Katawal και να αντικατασταθεί από τον μέχρι τότε υπαρχηγό του Εθνικού Στρατού Kul Bahadur Khadka. Οι αντιδραστικές δυνάμεις φοβούμενες πως μπορεί ο Κhadka να στραφεί υπέρ των Μαοϊκών, συγκρότησαν μια συμμαχία 18 κοινοβουλευτικών κομμάτων και ζήτησαν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Ram Baran Yadav4 να αρνηθεί το αίτημα του Ενοποιημένου ΚΚΝ (Μαοϊκού) πράγμα που έγινε. Το αποτέλεσμα ήταν ο Προτσάντα να παραιτηθεί από τη θέση του Πρωθυπουργού.5

Στη συνέχεια, Πρωθυπουργός (Μάιος 2009) ανέλαβε ο προερχόμενος από το ΚΚΝ (ενοπ. Μαρξιστικό-λενινιστικό) Madhav Kumar Nepal, στηριζόμενος από μια συμμαχία 23 κομμάτων, μεταξύ των οποίων ήταν και το κόμμα του Κογκρέσου, το ιστορικό συντηρητικό κόμμα του Νεπάλ (Lawoti 2010: 166-167). Σε αυτή την κατάσταση οι Μαοϊκοί αντέδρασαν μπλοκάροντας τη διαδικασία σύνταξης του νέου συντάγματος.

Ταυτόχρονα ένα άλλο πρόβλημα που αναδύθηκε αφορούσε το μετασχηματισμό του Νεπάλ σε ομοσπονδιακό κράτος. Τα συντηρητικά κόμματα, οι ανώτερες κάστες και οι φυλετικές ομάδες των Bahun και των Chetri ήταν αντίθετες στην εκχώρηση διευρυμένης αυτονομίας στα επιμέρους κρατίδια ενώ οι περιθωριοποιημένες εθνοτικές ομάδες όπως οι Tharus, οι Limbus, οι Khambus, οι Tamangs καθώς και οι ιθαγενείς Madhesis την επιδίωκαν. Οι Μαοϊκοί από την πλευρά τους υποστήριζαν τα αιτήματα των περιθωριοποιημένων εθνοτικών ομάδων, χωρίς, ωστόσο, αυτά να κυριαρχούν στις ιεραρχήσεις τους (Lawoti 2010: 169).

Η συνέχιση της κατάστασης ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων του παλαιού καθεστώτος και των Μαοϊκών και των συμμάχων τους θα συνεχιστεί για ένα περίπου χρόνο. Την πρωτομαγιά του 2010, το ΕΚΚΝ (μαοϊκό) κάλεσε το λαό σε πανεπαλέζικη απεργία διαρκείας με σκοπό την παραίτηση της κυβέρνησης. Ο αγώνας αυτός ονομάστηκε από τους Μαοϊκούς ως το τρίτο λαϊκό κίνημα, κάνοντας αναφορά στο κίνημα του 1990 που είχε ως συνέπεια την εγκαθίδρυση Βασιλευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και στο κίνημα του 2006 που οδήγησε στην κατάργηση της Μοναρχίας και στην προκήρυξη εκλογών για Συντακτική Συνέλευση. Μετά από μια εβδομάδα η απεργία διακόπηκε αλλά η δυναμική που ανέπτυξε συνέβαλε στην παραίτηση της κυβέρνησης στις 30 Ιουνίου του ίδιου έτους (Hangen 2011: 126). Στη συνέχεια ακολούθησε μια μακρά περίοδος αλλεπάλληλων άκαρπων κοινοβουλευτικών ψηφοφοριών, στην οποία συνέχιζε να είναι Πρωθυπουργός ο Madhav Kumar Nepal αλλά πια ως υπηρεσιακός, και τελικά το Φεβρουάριο του 2011 θα σχηματιστεί κυβέρνηση υπό την προεδρία του προερχόμενο από το ΚΚΝ (ενοποιημένο μ-λ) Jhala Nath Khnal και με τη στήριξη των Μαοϊκών. Το ζήτημα είναι πως ο νέος Πρωθυπουργός είχε ενεργήσει αυτόνομα, συμφωνώντας με τους μαοϊκούς για τη δημιουργία της νέας κυβέρνησης. Γι’ αυτό συνάντησε πολύ μεγάλη αμφισβήτηση και από το ίδιο του το κόμμα, αναγκάστηκε να προχωρήσει σε πέντε ανασχηματισμούς της κυβέρνησής του μέχρι που τελικά παραιτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2011. Η εξέλιξη αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στο ιστορικό στέλεχος του ΕΚΚΝ (Μαοϊκού) Μπάμπουραμ Μπαταράι να αναλάβει την Πρωθυπουργία στις 28 Αυγούστου 2011 αφού πρώτα έχει επικρατήσει στην ψηφοφορία της Βουλής έναντι του αντιπάλου του Ram Chandra Poudel που ήταν ο Αντιπρόεδρος του κόμματος του Κογκρέσου (Shneiderman/Turin 2012: 140). Ο Μπαταράι έλαβε 340 ψήφους έναντι 235 του αντιπάλου του και στη νέα κυβέρνηση συμμετείχαν 7 μαοϊκοί υπουργοί ενώ άλλοι 8 προέρχονταν από τα μικρά κόμματα που ψήφισαν υπέρ του Μπαταράι με κυριότερο το Ενωμένο Δημοκρατικό Μέτωπο των Madhesi.6 Υπέρ του υποψηφίου του κόμματος του Κογκρέσου ψήφισε και το ΚΚΝ (ενοποιημένο μαρξιστικό-λενινιστικό) καθώς και πολλά μικρότερα κόμματα.

Ωστόσο, όσοι περίμεναν πως η επάνοδος των μαοϊκών στην κυβέρνηση θα σηματοδοτούσε μια επιτάχυνση των διαδικασιών ριζοσπαστικοποίησης της νεπαλέζικης κοινωνίας διαψεύστηκαν σχεδόν αμέσως. Η πρώτη ενέργεια του νέου Πρωθυπουργού ήταν να παραδώσει τα κλειδιά των κοντέινερ που περιείχαν τον οπλισμό του Λαϊκού Στρατού στην Ειδική Επιτροπή για την ενσωμάτωση των δύο στρατών.7 Η συνολική συμφωνία, που συνάφθηκε μεταξύ των Μαοϊκών, του ΚΚΝ (ενοπ. Μαρξιστικού Λενινιστικού), του κόμματος του Κογκρέσου και του κόμματος της εθνότητας των Madhesi, περιελάμβανε επίσης: α) την ενσωμάτωση 6.500 μαχητών του Λαϊκού Στρατού στον Εθνικό Στρατό του Νεπάλ καθώς και την οικονομική αποκατάσταση των υπολοίπων (μέσω ενός πακέτου εκπαίδευσης, κατάρτισης και επαγγελματικών ευκαιριών το κόστος του οποίου θα κυμαίνεται μεταξύ 600.000 και 900.000 ρουπίων), β) τη δημιουργία μιας ειδικής διοίκησης του Εθνικού Στρατού η οποία θα συγκροτούνταν κατά 65% από τον υπάρχοντα εθνικό στρατό και κατά 35% από το στρατό των μαοϊκών και η οποία θα έχει την υποχρέωση να προχωρήσει σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη, την προστασία των δασών, τη βιομηχανική ασφάλεια και τη διαχείριση κρίσεων, γ) οι μαχητές του μαοϊκού στρατού που θα επιλέξουν την ενσωμάτωσή τους θα πρέπει να αποδεχτούν σε προσωπικό επίπεδο τους κανόνες της υπηρεσίας ασφάλειας, δ) η βαθμολογική κατάταξη των μαοϊκών μαχητών που θα επιλέξουν την ενσωμάτωση θα γίνει με τους κανόνες της υπηρεσίας ασφάλειας, χωρίς να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην καριέρα των υπαρχόντων αξιωματικών και βαθμοφόρων, ε) τα όπλα που είναι αποθηκευμένα θα περιέλθουν αυτόματα στην ιδιοκτησία της κυβέρνησης μόλις αρχίσει η διαδικασία ενσωμάτωσης, στ) το ΕΚΚΝ (Μαοϊκό) θα πάρει επίσημη απόφαση να επιστρέψει τις ιδιωτικές και δημόσιες περιουσίες που κατασχέθηκαν από το κόμμα κατά τη διάρκεια της ένοπλης σύγκρουσης, στους δικαιούχους τους. Θα δοθούν οι ανάλογες αποζημιώσεις στους ιδιοκτήτες που υπέστησαν ζημιές από την κατάσχεση των περιουσιών τους, ζ) η στρατιωτική δομή της Κομμουνιστικής Νεολαίας θα διαλυθεί και κάθε δημόσια ή ιδιωτική περιουσία που είχε κατασχεθεί από αυτήν θα επιστραφεί στους δικαιούχους.

Η ενέργεια αυτή του Μπαταράι γνώρισε σφοδρή πολεμική στο εσωτερικό του κόμματος όταν η αριστερή πτέρυγα του Ενοποιημένου ΚΚΝ (Μαοϊκού) τον κατηγόρησε για προδοσία της επανάστασης. Η αριστερή τάση υποστήριξε πως η όποια εφαρμογή της συμφωνίας για τον ενιαίο στρατό θα έπρεπε να γίνει ταυτόχρονα με την εκπόνηση του Συντάγματος, διαδικασία για την οποία οι αντιδραστικές δυνάμεις έθεταν πολλά προσκόμματα. Από εκεί και πέρα η ριζοσπαστική πλευρά υπενθύμιζε πως οι αρχικές αποφάσεις ειρήνευσης αποσκοπούσαν στη δημιουργία ενός ενιαίου στρατού και όχι στην ατομική στρατολόγηση ορισμένων πρώην μαχητών του μαοϊκού στρατού στον εθνικό στρατό. Γι’ αυτό η ενσωμάτωση των μαχητών του ΛΑΣ προβλεπόταν να γίνει κατά ομάδες και με τον οπλισμό τους. Ταυτόχρονα αναφερόταν πως ο ρόλος του ΛΑΣ μετά την ενσωμάτωση θα είναι η συνοριοφυλακή και όχι η «ευθύνη για την ανάπτυξη, την προστασία των δασών, τη βιομηχανική ασφάλεια και τη διαχείριση κρίσεων» όπως προέβλεπε τελικά η συμφωνία των 7 σημείων. Η δε ενσωμάτωση, όπως προβλεπόταν από τις σχετικές κομματικές αποφάσεις θα ήταν στο 50% και όχι στο 35%. Τέλος, η συμφωνία περί επιστροφής των κατασχεμένων περιουσιών με αποζημίωση δεν προέβλεπε διαδικασία εκχώρησης ιδιοκτησιών για τους ακτήμονες αγρότες, καλλιεργητές και ενοικιαστές που στη διάρκεια του εμφυλίου είχαν προβεί σε κατασχέσεις. Ως μορφή αντίδρασης, η αριστερή τάση του ΕΚΚΝ (μαοϊκού) προχώρησε σε αποχή από τις συνεδριάσεις των κομματικών οργάνων και σε κάλεσμα για διαδηλώσεις και καθιστικές διαμαρτυρίες σε 50 κεντρικά σημεία του Κατμαντού και σε πολλές πόλεις της χώρας.

Αυτό ήταν μόνο η αρχή. Η υπογραφή με την Ινδία, τον Οκτώβριο του 2011, διμερούς Συμφωνίας για την προώθηση και προστασία των επενδύσεων επιβάρυνε ακόμα περισσότερο το κλίμα. Η συμφωνία αυτή με την Ινδία προέβλεπε ένα πλαίσιο για τον πολλαπλασιασμό των ινδικών επενδύσεων στο Νεπάλ παρά την ανεπάρκεια εγχώριων υποδομών. Για μια περίοδο δέκα ετών προσδιόριζε ένα περίγραμμα για τους ινδούς επενδυτές ώστε οι τελευταίοι να μπορούν να διεκδικήσουν αποζημιώσεις από το Νεπάλ στην περίπτωση που σημειωθούν απρόβλεπτες πολιτικές αλλαγές ή πολιτικές αναταραχές. Οι καταγγελίες για τη συμφωνία προήλθαν από όλο το πολιτικό φάσμα κατηγορώντας τον Μπαταράι πως υπέθαλπε τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα της Ινδίας κατά τρόπο μειονεκτικό για το Νεπάλ (Shneiderman/Turin 2012: 141). Ιδιαίτερα η αριστερή τάση των μαοϊκών που αντιπροσωπευόταν από τον Αντιπρόεδρο του κόμματος Mohan Baidua και τον Γραμματέα του κόμματος Ram Bahadur Thapa απείλησε με εξέγερση αν επαναληφθούν τέτοιου είδους «λάθη»8.

Το επόμενο ζήτημα που έπρεπε να διαχειριστεί η κυβέρνηση Μπαταράι αφορούσε τη συγγραφή του νέου Συντάγματος. Η αρχική προθεσμία που ήταν για κατάθεση του Συντάγματος στις 29 Μαΐου 2010 είχε ήδη παραταθεί για ένα χρόνο. Στη συνέχεια πήρε δύο ακόμα τρίμηνες παρατάσεις με αποτέλεσμα ως τελική ημερομηνία να έχει οριστεί η 29 Νοεμβρίου 2011. Επειδή όμως και πάλι δεν υπήρξε πρόοδος ακολούθησε μια απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου που έλεγε ότι θα μπορούσε να δοθεί τελευταία παράταση μέχρι τις 29 Μαΐου 2012. Για να δοθεί περαιτέρω παράταση θα έπρεπε η χώρα να κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Στους πρώτους οκτώ μήνες του 2012 θα σημειωθούν σημαντικές εξελίξεις και για τη συνολική πολιτική κατάσταση του Νεπάλ και για το Ενοποιημένο ΚΚΝ (μαοϊκό). Το ζήτημα της ενσωμάτωσης του ΛΑΣ επανήλθε στην επικαιρότητα όταν στις 10 Απριλίου αιφνιδιαστικά η Κυβέρνηση Μπαταράι επέτρεψε στην ειδική επιτροπή να προχωρήσει στην τελική διαδικασία ενσωμάτωσης.9 Έτσι αντιπρόσωποι της επιτροπής και δυνάμεις του νεπαλέζικου στρατού ανέλαβαν τον έλεγχο των 15 στρατοπέδων του ΛΑΣ μαζί με τις αποθήκες που ήταν συγκεντρωμένος ο οπλισμός. Οι αντιδράσεις της αριστερής τάσης ήταν άμεσες και οργισμένες: πραγματοποιήθηκαν δεκάδες διαδηλώσεις, έγιναν εκτεταμένα επεισόδια στα στρατόπεδα και κηρύχθηκε απεργία στα μέσα μεταφοράς.

Σε ό,τι αφορά τη συγγραφή του νέου συντάγματος η αριστερή τάση αυτονομούμενη από το υπόλοιπο κόμμα θα συνάψει συμμαχία με άλλα 11 κόμματα με σκοπό την συγγραφή του συντάγματος εντός της προκαθορισμένης ημερομηνίας. Πράγματι τους πρώτες μήνες της άνοιξης του 2012 φάνηκε να επιταχύνεται η σχετική συζήτηση εντός της Συντακτικής Συνέλευσης. Ωστόσο τα προβλήματα επανεμφανίστηκαν όταν τέθηκε το ζήτημα της αναβολής της απόφασης για το μετασχηματισμό του Νεπάλ σε ομοσπονδιακό κράτος. Τότε η πλειοψηφία των Μαοϊκών καθώς και το Κογκρέσο αλλά και το ΚΚΝ (ενοπ. Μαρξιστικό-Λενινιστικό) τάχθηκαν υπέρ της αναβολής της συζήτησης του ζητήματος. Αυτό προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των εθνοτικών κομμάτων αλλά και της μειοψηφίας των Μαοϊκών (International Crisis Group 2012: 8).

Στην προσπάθεια να βρεθεί λύση στο αδιέξοδο θα διατυπωθεί μια πρόταση που θα συναντήσει μια αρχική συναίνεση. Σε ό,τι αφορά το ομοσπονδιακό πλαίσιο τα κρατίδια που θα δημιουργούνταν θα ήταν μεταξύ έξι και οχτώ, όπως ζητούσε το κόμμα του Κογκρέσου, και δε θα υπήρχαν περισσότερα από δύο στην περιοχή του Terai. Τα ονόματα των κρατιδίων δε θα παρέπεμπαν σε μία μόνο εθνότητα, ενώ τα κρατίδια των Λόφων θα αποκτούσαν απευθείας πρόσβαση στα σύνορα με την Ινδία. Στο πολιτικό επίπεδο συμφωνήθηκε να παραιτηθεί ο Μπαταράι και να σχηματιστεί κυβέρνηση με επικεφαλής εκπρόσωπο του κόμματος του Κογκρέσου και τη συμμετοχή και του ΚΚΝ (ενοπ. Μαρξιστικού-Λενινιστικού). Η κυβέρνηση αυτή θα επίλυε όλα τα ανοικτά συνταγματικά ζητήματα μέχρι τις 27 Μαΐου 2012 και θα διεξήγαγε τις επόμενες εκλογές.

Ωστόσο οι εξελίξεις ήταν αρκετά διαφορετικές. Η συμφωνία που τελικά παρουσιάστηκε για το ζήτημα της ομοσπονδίας κινούνταν σε εντελώς άλλη κατεύθυνση από την αρχική: το ομοσπονδιακό κράτος θα αποτελείται από 11 κρατίδια των οποίων το όνομα και τα σύνορα θα ορίζονταν αργότερα από επιτροπή. Η περιοχή του Terai θα μοιραζόταν μεταξύ πέντε κρατιδίων. Τμήματα των μακρινών δυτικών πεδινών περιοχών που διεκδικούνταν από τις κοινότητες Tharu θα παραχωρούνταν σε ένα κρατίδιο των Λόφων. Στο κυβερνητικό επίπεδο δεν προβλεπόταν ούτε παραίτηση του Μπαταράι ούτε αλλαγή της σύνθεσης της κυβέρνησης.

Παρότι το συγκεκριμένο κείμενο αποτελούσε συμφωνία μεταξύ των Μαοϊκών και των ηγετών των Madhesi οι αρνητικές αντιδράσεις ήταν πάρα πολλές. Το κόμμα του Κογκρέσου βλέποντας να μην αλλάζει η κυβέρνηση αποχώρησε από τη συνολική συμφωνία. Από εκεί και πέρα η δυσαρέσκεια διαπέρασε οριζόντια τα κόμματα με αποτέλεσμα 320 βουλευτές (μαοϊκοί, Madhesi και ιθαγενείς janajati απ’ όλα τα κόμματα) να υπογράψουν ψήφισμα μομφής ενάντια στη συμφωνία. Οι αντιδρώντες βουλευτές ζητούσαν το νέο κράτος να αποτελείται από δέκα ως δεκατέσσερα κρατίδια, τα οποία να φέρουν τα εθνικά τους ονόματα και το Terai να μη χωριστεί σε περισσότερα από δύο κρατίδια. Ταυτόχρονα μεγάλες διαδηλώσεις έγιναν σε όλες τις περιφέρειες στις οποίες ζουν ιθαγενείς και καταπιεσμένες εθνότητες και ορισμένες περιοχές κατελήφθησαν για εβδομάδες. Από ένα σημείο και μετά άρχισαν να διεξάγονται άγριες συμπλοκές μεταξύ αυτών και των ανώτερων καστών και εθνοτήτων που εναντιώνονταν στην ομοσπονδοποίηση του Νεπάλ (International Crisis Group 2012: 10-11).10

Μετά από αυτές τις αντιδράσεις η συμφωνία αποσύρθηκε και η κυβέρνηση έκανε μια προσπάθεια για νέα τρίμηνη παράταση της θητείας της Συντακτικής Συνέλευσης. Ωστόσο το ανώτατο δικαστήριο όχι μόνο επιβεβαίωσε την παλαιότερη απόφασή του για οριστική λήξη της θητείας του Συνεκτικής Συνέλευσης στα τέλη του Μαΐου, αλλά κάλεσε σε απολογία τον Πρωθυπουργό και τον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό κατηγορώντας τους για περιφρόνηση των αποφάσεών του.11

 

3. Οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις και η διάσπαση του ΕΚΚΝ (μαοϊκό)

Ύστερα από όλες αυτές τις αντιπαραθέσεις στις 19 Ιουνίου 2012, από την τάση του Κιράν ανακοινώθηκε η δημιουργία του ΚΚΝ-μαοϊκό. Στο νέο κόμμα συμμετείχε περίπου το 40% των μελών του ΕΚΚΝ (μαοϊκού) και των μετωπικών οργανώσεων, το 30% της κεντρικής επιτροπής σχεδόν το 1/3 της κοινοβουλευτικής ομάδας, οι τέσσερις στους δεκατρείς υπευθύνους των μεγάλων περιφερειακών ζωνών και οι 20 στους 36 υπεύθυνοι των μετωπικών οργανώσεων. Το νέο κόμμα έχει σημαντική επιρροή στο μέσο και μακρινό δυτικό Νεπάλ (International Crisis 2012a: 11).

Η βασική κριτική που έγινε από την αριστερή τάση, με βασικό εκπρόσωπο τον Αντιπρόεδρο του κόμματος Κίραν, είναι πως υπήρξαν πολλές σοβαρές μετατοπίσεις στη στρατηγική του κόμματος, πέραν των επιμέρους υποχωρήσεων που αφορούσαν πλευρές της κρατικής πολιτικής (σχέσεις με Ινδία, ενσωμάτωση των δύο στρατών, περιεχόμενο συντάγματος, ομοσπονδιακός χαρακτήρας του κράτους). Η Λαϊκή Δημοκρατία αποτελούσε ένα μίνιμουμ και ενδιάμεσο στόχο του κόμματος, ο στρατηγικός στόχος ήταν ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός. Όπως επισήμανε σε κείμενό του ο Κίραν, το πρόβλημα ξεκίνησε όταν άρχισε να φαίνεται η μεταστροφή της ηγετικής ομάδας. Στη διαδικασία της καπιταλιστικής δημοκρατικής επανάστασης το προλεταριάτο μπορεί να αντιπροσωπεύεται από τις τακτικές κινήσεις που γίνονται εντός της Συντακτικής Συνέλευσης αλλά θα πρέπει να υπάρχει επαγρύπνηση πως αυτή η τακτική δε θα επιτραπεί να μεταβληθεί σε στρατηγική. Κι αυτό γιατί οι αντιδραστικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη Συντακτική Συνέλευση για τα δικά τους συμφέροντα. Εάν η Συντακτική Συνέλευση φύγει από τον έλεγχο της εργατικής τάξης τότε δε θα έχει νόημα και αξία. Σε μια τέτοια περίπτωση ένα Σύνταγμα του Λαού δε θα μπορεί να εκπονηθεί από τη Συντακτική Συνέλευση. Για να μπορεί να έχει ριζοσπαστικό χαρακτήρα το σύνταγμα αλλά και το περιεχόμενο των ευρύτερων πολιτικών αλλαγών θα πρέπει στο προοίμιο του Συντάγματος να υπάρχει αναφορά στο Λαϊκό Ομοσπονδιακό χαρακτήρα της Δημοκρατίας, ενώ στο περιεχόμενο του συντάγματος θα πρέπει να αναφέρεται πως βασική προτεραιότητα θα δίνεται στους εργάτες, στους αγρότες, στις γυναίκες, στις καταπιεζόμενες εθνότητες και στους λαούς που κατοικούν σε καθυστερημένες περιοχές, οι δε διατυπώσεις του συντάγματος θα πρέπει να διακρίνονται από αντιφεουδαρχικούς και αντιιμπεριαλιστικούς χαρακτηρισμούς. Ειδικά για την ενσωμάτωση στο Στρατό, ο Κίραν υποστήριζε πως ο ΛΑΣ θα έπρεπε να ενσωματωθεί είτε ως ξεχωριστή είτε ως μικτή δύναμη, της οποίας η διοίκηση να παραμείνει στον ΛΑΣ και να της δοθεί η ευθύνη της φύλαξης των συνόρων.

Όλα αυτά βρίσκονταν στον αντίποδα των απόψεων του Πρατσάντα ο οποίος σε συνέντευξη που είχε δώσει στο περιοδικό Kramvagana (τεύχος Νοεμβρίου- Δεκεμβρίου 2011) υποστήριξε πως η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη νέα λαϊκή δημοκρατία και στη σοσιαλιστική επανάσταση γίνεται όλο και πιο λεπτή και πως το καθήκον της εκπλήρωσης της νέας λαϊκής δημοκρατίας και το καθήκον της εκπλήρωσης της σοσιαλιστικής επανάστασης έχουν συνενωθεί σε ένα μοναδικό καθήκον και η δυναμική του λαϊκού κινήματος περιορίζεται στη λειτουργία της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ομοσπονδιακού τύπου.

Κατά συνέπεια για την αριστερή τάση το βασικό πρόβλημα εστιαζόταν στο αν το κόμμα θα ενσωματωθεί μέσα στον κοινοβουλευτισμό ή θα προετοιμαστεί για την μαζική εξέγερση. Αν θα υπερασπιστεί την εθνική ανεξαρτησία και την ισότιμη ενσωμάτωση του στρατού, αν θα συμβάλει στην επίλυση των βασικών προβλημάτων της τοπικής αυτοδιοίκησης, αν θα συμβάλει στη διαμόρφωση ενός συντάγματος αντιιμπεριαλιστικού και αντιφεουδαρχικού. Για την αριστερή τάση, η επαναστατική γραμμή κυριαρχούσε στο εσωτερικό του κόμματος μέχρι την σύγκληση της Κεντρικής Επιτροπής στο Palunger το Νοέμβριο του 2010. Αντίθετα όταν τέθηκε το ζήτημα της εφαρμογής αυτής της γραμμής τότε, τον Απρίλιο του 2011, τα πράγματα άλλαξαν και η μέχρι πρότινος πλειοψηφική άποψη μεταβλήθηκε σε μειοψηφική. Από τη στιγμή που το κόμμα ανέλαβε ξανά τη διακυβέρνηση, η στροφή οριστικοποιήθηκε με τη συμφωνία των τεσσάρων σημείων με τα κόμματα των Madhesi, την απόφαση της παράδοσης των κλειδιών των κοντέινερ με τα όπλα, τον τρόπο ενσωμάτωσης του Λαϊκού στρατού στον εθνικό στρατό, τη συμφωνία με την Ινδία, την επιστροφή των δημευμένων περιουσιών κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ως λύση, στα τέλη του 2011, προτεινόταν από την αριστερή τάση η αποχώρηση του κόμματος από την κυβέρνηση και η ενίσχυση του καθοδηγητικού ρόλου του ΕΚΚΝ (μαοϊκού) στο κινηματικό επίπεδο με σκοπό την επιβολή ενός συντάγματος που θα στηρίζεται στη λαϊκή ομοσπονδιακή δημοκρατία σε αντιφεουδαρχική και αντιιμπεριαλιστική βάση, που θα εγγυάται τα συμφέροντα και την εκπροσώπηση των εργατών και των αγροτών, τα ειδικά δικαιώματα των γυναικών των νταλίτ και των μουσουλμάνων, την αποδοχή σε επίπεδο αρχών της εθνοτικής αυτόνομης κυριαρχίας με το δικαίωμα αυτοδιάθεσης για τις εθνότητες και τους Madhesi, την κρατική αναδιοργάνωση σε νέα βάση, τα δικαιώματα του λαού με πλήρως αναλογική εκπροσώπηση. Σε περίπτωση που δε θα υπάρχουν εγγυήσεις για μια πορεία με τέτοιο περιεχόμενο τότε η ενσωμάτωση του ΛΑΣ και η εκπόνηση του Συντάγματος δε θα έπρεπε να προχωρήσει και η επανάσταση θα έπρεπε να συνεχιστεί με μια νέα προσέγγιση (Κιράν 2012).

Αντίθετα για τον Khimlal Devkota, τον γραμματέα της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, το Νεπάλ είναι ακόμα ημιφεουδαρχικό. Δεν είναι δυνατή η μετάβαση από τη φεουδαρχία στο σοσιαλισμό χωρίς να έχει υπάρξει πέρασμα από το καπιταλιστικό στάδιο. Κατά τη διάρκεια της καπιταλιστικής ανάπτυξης πρέπει η πολιτική του κόμματος να επικεντρωθεί στη διανομή, μετά θα ακολουθήσει ο σοσιαλισμός. Το νέο Σύνταγμα πρέπει να αποτελέσει ένα βασικό ντοκουμέντο, ένα κατάλογο των κοινωνικο-οικονομικών δικαιωμάτων του λαού στα οποία θα περιλαμβάνονται η αγροτική μεταρρύθμιση ώστε να αλλάξει ο τρόπος παραγωγής, η οικονομική ανάπτυξη για τη βελτίωση της διαβίωσης μέσω της ισοκατανομής. Εάν η ειρήνη και το σύνταγμα δεν μπορέσουν να ολοκληρωθούν τότε η εξέγερση θα είναι η δεύτερη επιλογή του κόμματος.

Από την πλευρά του ο Μπαταράι θεωρούσε πως το αδιέξοδο στο Νεπάλ μπορούσε να λάβει τέλος με δύο τρόπους.

Στο πρώτο σενάριο οι παραδοσιακές κοινοβουλευτικές δημοκρατικές δυνάμεις καθοδηγούμενες από το κόμμα του Κογκρέσου και υποστηριζόμενες από τις δυνάμεις του διεθνούς κατεστημένου, θα είναι σε θέση να νικήσουν τις προλεταριακές δημοκρατικές δυνάμεις που καθοδηγούνται από το ΕΚΚΝ (μαοϊκό) και θα επιβάλουν το παραδοσιακό αστικό δημοκρατικό σύστημα. Αν και αυτή η πιθανότητα δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς το ενδεχόμενο είναι στην πραγματικότητα απίθανο για δύο λόγους: Από τη μια πλευρά δεν μπορεί να υλοποιηθεί η αντικειμενική αναγκαιότητα της προοδευτικής αναδιάρθρωσης του κράτους, της κοινωνίας και της οικονομίας του Νεπάλ για την οποία οι λαϊκές μάζες έχουν αγωνιστεί για περισσότερο από έξι δεκαετίες και από την άλλη ο πολιτικός συσχετισμός στο Νεπάλ κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών έχει αποφασιστικά πάρει μια αριστερή στροφή, η οποία με σαφήνεια εμφανίστηκε στις εκλογές για τη συντακτική συνέλευση, όπου οι αριστεροί υποψήφιοι έλαβαν περισσότερο από το 62% των εδρών. Σε ό,τι αφορά την πιθανότητα μιας επαναστατικής κατάληψης της εξουσίας από τους μαοϊκούς σε βάρος των κοινοβουλευτικών δυνάμεων, ο υπάρχων εσωτερικός στρατιωτικός συσχετισμός δύναμης και η διεθνής κατάσταση δεν ευνοούν μια τέτοια εξέλιξη και μπορεί με ασφάλεια να αποκλειστεί για την ώρα αν και υπάρχουν ανά καιρούς εκθέσεις που αναφέρονται σε «επικείμενη λαϊκή εξέγερση» καθοδηγούμενη από το ΕΚΝΝ (Μαοϊκό).

Το δεύτερο σενάριο αφορά ένα νέο ιστορικό συμβιβασμό μεταξύ των δημοκρατών του κοινοβουλίου και των μαοϊκών επαναστατών ώστε να λάβει η ειρηνευτική διαδικασία ένα επιτυχές τέλος και να δημιουργηθεί ένα νέο σύνταγμα μέσω της Συντακτικής Συνέλευσης ώστε να αναδιαρθρωθεί το κράτος, η κοινωνία και η οικονομία. Δεδομένου του τρέχοντος σταδίου της ανάπτυξης της νεπαλέζικης κοινωνίας μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό και τους ισχύοντες συσχετισμούς των πολιτικών δυνάμεων τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, αυτό για τον Μπαταράι αποτελεί μια ιστορική αναγκαιότητα και την πιο λογική πολιτική κίνηση και από τις δύο πλευρές. Φυσικά, η συμφωνία πρέπει να αφορά την προοδευτική αναδιάρθρωση του κράτους, της κοινωνίας και της οικονομίας και όχι τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Γι’ αυτό, υποστηρίζει ο Μπαταράι, το ΕΚΝΝ (μαοϊκό) και το κόμμα του Κογκρέσου θα πρέπει να ηγηθούν των αντίστοιχων στρατοπέδων ξεπερνώντας το σοβαρό έλλειμμα εμπιστοσύνης που διακρίνει για την ώρα και τις δύο πλευρές. Η προσπάθεια αυτή χρειάζεται να υποστηριχθεί από διεθνείς φορείς, ιδιαίτερα την Ινδία και την Κίνα. Μια συμφωνία στο βασικό περιεχόμενο του νέου συντάγματος, συμπεριλαμβανομένου ενός κατάλληλου μοντέλου δημοκρατίας, ομοσπονδιακής αναδιάρθρωσης του κράτους, μορφών διακυβέρνησης κλπ. και του τρόπου ενσωμάτωσης του στρατού, μπορεί να δημιουργήσει τον ακρογωνιαίο λίθο της νέας πολιτικής συνεννόησης.

Υπάρχει και ένα τρίτο και πιο ανεπιθύμητο σενάριο: Η κατάρρευση της ειρηνευτικής διαδικασίας και της διαδικασίας εκπόνησης του συντάγματος και η έναρξη νέας φάσης ένοπλης αντιπαράθεσης. Το πιο ανησυχητικό ενδεχόμενο θα είναι η πυροδότηση μιας περιφερειακής σύγκρουσης με την ανάμιξη των άμεσων γειτόνων, της Ινδίας και της Κίνας καθώς και άλλων διεθνών κέντρων εξουσίας, για παράδειγμα το Αφγανιστάν. Αυτή η προοπτική θα πρέπει να αποφευχθεί με κάθε κόστος (Bhattarai 2011a).

Μετά τη διάσπαση του κόμματος ο Μπασάντα, που ήταν ο γραμματέας του ενιαίου κόμματος, υποστήριξε πως ο Πρατσάντα είχε παραβιάσει τη βασική θεωρία της νέας δημοκρατικής επανάστασης. Κι αυτό γιατί όριζε τη νέα δημοκρατική επανάσταση ως διαδικασία που ολοκληρωνόταν σε δύο στάδια, το πρώτο ενάντια στον φεουδαλισμό και το επόμενο ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Αυτό όμως δεν αντιστοιχούσε στα χαρακτηριστικά της εποχής του ιμπεριαλισμού και της προλεταριακής επανάστασης. Κατά τη διάρκεια της νέας δημοκρατικής επανάστασης κάποιες στιγμές υπάρχει μια μεγάλη απειλή ενάντια στη δημοκρατία και κάποιες άλλες απέναντι στην εθνική κυριαρχία και κάθε φορά η μορφή της πάλης θα πρέπει να προσαρμόζεται στα στοιχεία της αντίστοιχης απειλής. Αυτό όμως δε σημαίνει πως υπάρχουν δύο στάδια της επανάστασης: το ένα ενάντια στη φεουδαρχία και το άλλο ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Η φεουδαρχία και ο ιμπεριαλισμός έχουν άρρηκτη διασύνδεση μεταξύ τους και η κρατική εξουσία σε μια χώρα αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα τα συμφέροντα και των δύο. Πρόκειται για βασικό χαρακτηριστικό της εποχής του ιμπεριαλισμού και της προλεταριακής επανάστασης. Κατά συνέπεια, η καταστροφή της αντιδραστικής κρατικής εξουσίας που αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα τόσο του φεουδαλισμού όσο και του ιμπεριαλισμού αποτελεί το πρώτο βήμα στη δημιουργία της νέα δημοκρατικής επανάστασης σε μια ημιφεουδαρχική και ημιαποικιακή χώρα. Ο Μαρξισμός-Λενινισμός-Μαοϊσμός, για τον Μπασάντα, πρεσβεύει ότι η νέα δημοκρατική επανάσταση ολοκληρώνεται μόνο αφού και η φεουδαρχία και οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις ηττηθούν. Η Μοναρχία καταργήθηκε στο Νεπάλ, υποστηρίζει ο Μπασάντα, αλλά αυτό δεν έφερε κάποια θεμελιακή αλλαγή στη φεουδαρχία και στο φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής Οι πράκτορες του ινδικού επεκτατισμού συνέχισαν να κυριαρχούν στην κρατική εξουσία. Η εθνική ανεξαρτησία βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο. Η χώρα κινδυνεύει να μεταβληθεί σε περιφέρεια της Ινδίας. Κατά συνέπεια δεν είναι ολοκληρωμένη η δημοκρατική επανάσταση στο Νεπάλ. Ούτε η νέα δημοκρατική επανάσταση σημαίνει μόνο κοινοβουλευτική δημοκρατία, ομοσπονδιακό κράτος και κατάργηση των θρησκευτικών διακρίσεων και ούτε η αντιφεουδαρχική και αντιιμπεριαλιστική εξουσία έχει εγκαθιδρυθεί στο Νεπάλ.

Η θέση του Πρατσάντα πως η νέα δημοκρατική επανάσταση έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και η σοσιαλιστική επανάσταση αποτελεί το επόμενο καθήκον δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια νεορεβιζιονιστική απάτη, η οποία προβάλλεται για να δημιουργήσει σύγχυση στο λαό και να τον παγιδεύσει στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας με τις ευλογίες του ιμπεριαλισμού και του ινδικού επεκτατισμού. Το κόμμα καθοδηγούμενο από τον Πρατσάντα είχε αναλύσει ότι η αντίφαση που σχηματίζεται από την κομπραδόρικη, γραφειοκρατική αστική τάξη μαζί με τους φεουδάρχες και τον κυρίαρχο ινδικό επεκτατισμό στο ένα πόλο και το σύνολο του νεπαλέζικου λαού στον άλλο αποτελεί τη βασική αντίφαση της νεπαλέζικης κοινωνίας. Αλλά δεν έλαβε καμία πρωτοβουλία για να οικοδομήσει ένα ενωμένο μέτωπο των πατριωτικών, δημοκρατικών, προοδευτικών, αριστερών και επαναστατικών δυνάμεων κάτω από την ηγεσία του κόμματος του προλεταριάτου ενάντια στην αντιδραστική συμμαχία (Basanta 2012a).

 

4. Ορισμένα συμπεράσματα

Είδαμε πως η επιλογή των Μαοϊκών για λήξη του εμφυλίου, συμμαχία με τα κόμματα του παλιού καθεστώτος, συμμετοχή στις εκλογές και, κυρίως ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών, συνάντησαν αυστηρή κριτική από το «αντίστοιχο» ινδικό κόμμα. Στη συνέχεια οι επιλογές, τόσο σε στρατηγικό όσο και σε τακτικό επίπεδο, προκάλεσαν πολλές αμφισβητήσεις από τη αριστερή τάση και οδήγησαν στη διάσπαση.

Τα ερωτήματα είναι πολλά και παρουσιάζουν σημαντικό ερευνητικό και πολιτικό ενδιαφέρον. Για να κατανοήσουμε το όλο πλαίσιο είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ορισμένα βασικά δεδομένα. Το Νεπάλ βρίσκεται μεταξύ Ινδίας και Κίνας πράγμα που σημαίνει πως είναι υποχρεωμένο να λαμβάνει υπόψη του τον αντίχτυπο που η πολιτική που υιοθετεί μπορεί να έχει σε αυτούς τους δύο γίγαντες. Και αν αυτό ισχύει μια φορά για την Κίνα ισχύει στο πολλαπλάσιο για την Ινδία. Η Ινδία αποτελεί τη διέξοδο για την εξαγωγή των νεπαλέζικων εμπορευμάτων προς τον υπόλοιπο κόσμο ενώ οι συνεχείς της παρεμβάσεις στα εσωτερικά του Νεπάλ έχουν δημιουργήσει μια διάχυτη ανησυχία, ότι αποσκοπεί στη ενσωμάτωσή του.

Ένα άλλο στοιχείο είναι πως στην πολιτική του ιστορία το Νεπάλ δεν έχει ζήσει ομαλές κοινοβουλευτικές περιόδους λόγω των συνεχών βασιλικών παρεμβάσεων και της αδυναμίας του πολιτικού προσωπικού να σχηματίσει σταθερά κυβερνητικά σχήματα (αυτό οφείλεται και στην απουσία ενός στρατηγικού σχεδίου καπιταλιστικής ανάπτυξης γεγονός που οδήγησε στη συνεχή εμφάνιση αντιφάσεων στις ακολουθούμενες πολιτικές αλλά και στα πολύ υψηλά επίπεδα διαφθοράς που επέτρεπαν κάθε είδους αβελτηρίες). Αυτή η έλλειψη είχε δημιουργήσει μια ανάγκη στα κυριαρχούμενα στρώματα για τη λειτουργία μιας ομαλής κοινοβουλευτικής ζωής. Κατανοώντας αυτή την παράμετρο, το κομμουνιστικό κίνημα στο Νεπάλ από τη δημιουργία του έθετε την ανάγκη για εκλογή Συντακτικής Συνέλευσης που θα αποφάσιζε το νέο σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Νεπάλ. Η αδυναμία συμφωνίας για ένα διάστημα των μαοϊκών με τα άλλα κόμματα κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης του εμφυλίου, οφειλόταν στην επιμονή που έδειχνε το ΚΚΝ (μαοϊκό) στη διενέργεια εκλογών για Συντακτική Συνέλευση.

Σημαντικό χαρακτηριστικό του Νεπάλ είναι η χαμηλή του οικονομική ανάπτυξη. Πρόκειται για μια χώρα με υψηλό ποσοστό συμμετοχής του αγροτικού τομέα στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων, χαμηλούς δείκτες παραγωγικότητας και προστιθέμενης αξίας, μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, περιορισμένο δίκτυο μεταφορών και επικοινωνιών. Η πραγματικότητα αυτή εγείρει την ανάγκη να υπάρξει μια πολιτική ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων έτσι ώστε η δυναμική που θα δημιουργηθεί να λειτουργήσει θετικά για την αναδιανομή του εισοδήματος σε συνάρτηση φυσικά με την υιοθέτηση μιας διαδικασίας ριζοσπαστικών μετασχηματισμών σε ό,τι αφορά την οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας.

Η αδυναμία οικονομικής ανάπτυξης έχει σημαντικό ρόλο στο γεγονός των μεγάλων ποσοστών απόλυτης φτώχειας και ανεργίας.12 Ωστόσο οι κοινωνικές ανισότητες στο Νεπάλ δεν έχουν να κάνουν μόνο με αυτές τις παραμέτρους. Η ύπαρξη μεγάλων φεουδαρχικών ζωνών, τα ιδιαίτερα προνόμια που απολάμβαναν από το μοναρχικό καθεστώς συγκεκριμένες κάστες και εθνοτικές ομάδες, οι κοινωνικές κατηγορίες της κρατικής γραφειοκρατίας αλλά και τμήματα του επιχειρηματικού κόσμου που ήταν βουτηγμένα στη διαφθορά, συντέλεσαν στην ύπαρξη πρόσθετων κοινωνικών ανισοτήτων. Ανισοτήτων που σχετίζονταν με την άνιση κατανομή του πλούτου τόσο μεταξύ κοινωνικών ομάδων όσο και μεταξύ περιφερειών και εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων. Ταυτόχρονα η κυριαρχία αυτής της ιδιότυπης συμμαχίας τάξεων, καστών, εθνοτήτων και θρησκευτικών ομάδων υπήρχε και στο πολιτικό επίπεδο με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση των υπολοίπων κοινωνικών στρωμάτων και εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων.

Με όλες αυτές τις προκλήσεις είχε να αναμετρηθεί το Μαοϊκό κόμμα, και το γεγονός πως κατάφερε να επιφέρει σημαντικά πλήγματα στο συγκρότημα εξουσίας που κυριαρχούσε μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα οφείλεται στο ότι ανάγνωσε σωστά την πολιτική και κοινωνική γεωγραφία του νεπαλέζικου κοινωνικού σχηματισμού συγκροτώντας ένα ιστορικό μπλοκ των κυριαρχούμενων τάξεων και εθνοτήτων.

Η «κλασική» μαρξιστική λενινιστική προσέγγιση, που εκφράστηκε από τους ινδούς μαοϊκούς, και όχι μόνο, θεωρεί πως το καλύτερο θα ήταν το ΚΚΝ (μαοϊκό) να συνέχιζε τον ένοπλο αγώνα μέχρι την τελική νίκη. Από τη στιγμή που, καλώς ή κακώς, υπέγραψε τη συμφωνία ειρήνευσης θα έπρεπε να μείνει εκτός κυβερνητικού σχήματος, οργανώνοντας νέο γύρο εξεγέρσεων που θα μπορούσαν να μεταβληθούν σε ένοπλες. Αν δε γινόταν αυτό η ενσωμάτωση των μαοϊκών στο σύστημα εξουσίας θα ήταν νομοτελειακή.

Ωστόσο ένα γενικό περίγραμμα δεν μπορεί να ανταποκρίνεται στις ιδιαιτερότητες της κάθε πραγματικότητας και η πραγματικότητα που είχαν να διαχειριστούν οι νεπαλέζοι μαοϊκοί είχε ιδιαίτερη πολυπλοκότητα.

Το πρώτο σημείο έχει να κάνει με τη δυνατότητα στρατιωτικής νίκης. Ο ΛΑΣ πολεμούσε δέκα χρόνια και είχε δύο φορές προσπαθήσει ανεπιτυχώς να προωθηθεί προς το Κατμαντού. Από το γεγονός πως δεν είχαν διατυπωθεί εσωκομματικές ενστάσεις για τη σύναψη της συμφωνίας ειρήνευσης μπορούμε να συμπεράνουμε πως υπήρχε η κοινή αντίληψη πως δε θα ήταν εφικτή η ένοπλη κατάκτηση του συνόλου της χώρας. Γι’ αυτό άλλωστε στη Συνδιάσκεψη του 2001 λήφθηκε η απόφαση η στρατηγική του Λαϊκού Παρατεταμένου Πολέμου (στρατιωτική κατάκτηση της εξουσίας μέσω της σταδιακής περικύκλωσης των πόλεων από την επαρχία) να αντικατασταθεί από τη στρατηγική του δρόμου του Πρατσάντα (κατανόηση της αδυναμίας στρατιωτικής κατάκτησης του Κατμαντού, εστίαση στην ραγδαία άνοδο των κοινωνικών κινητοποιήσεων στα αστικά κέντρα, διακήρυξη διάθεσης έναρξης διαπραγματεύσεων με την αντίπαλη πλευρά στη βάση της αλλαγής του συντάγματος) (Adhikari 2010: 232).

Η στρατηγική αυτή απέφερε καρπούς. Η συσσώρευση ενός αριθμού αντιφάσεων (αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, ανάδυση του ζητήματος της καταπίεσης των εθνοτικών ομάδων, ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος) οδήγησε στην κρίση του καθεστώτος και στην επιβολή δικτατορίας από το Βασιλιά. Κατά συνέπεια, και δεδομένης της δημιουργίας κοινωνικής και πολιτικής αντιπολίτευσης στο πραξικόπημα του Βασιλιά ακόμα και από πρώην συνεργάτες του, η σύναψη μιας συμφωνίας των Μαοϊκών με αυτές τις δυνάμεις εμφανίστηκε ως αρκετά αιτιολογημένη. Το ζήτημα είναι ποιο θα είναι το περιεχόμενο αυτής της συμφωνίας. Αυτό που θα ήταν σημαντικό θα ήταν ένα περιεχόμενο που από τη μια να προωθεί ένα σύνταγμα υπέρ των καταπιεζόμενων στρωμάτων, εθνοτήτων και ομάδων και από την άλλη να επιτρέπει μια παράλληλη διαδικασία η οποία να ασκεί πιέσεις στην υλοποίηση ενός τέτοιου συντάγματος

Συνέβη κάτι τέτοιο με τη συγκεκριμένη συμφωνία; Κατά τη γνώμη μας όχι. Η μεγαλύτερη αδυναμία της συμφωνίας του 2006 ήταν η διάλυση των αυτόνομων κυβερνήσεων που είχαν εγκαθιδρύσει οι μαοϊκοί σε μια σειρά από περιοχές που ήλεγχαν. Ήταν μια μορφή δυαδικής εξουσίας την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως βασικό μέσο πίεσης αλλά και ως ένα πρωτότυπο κοινωνικό πειραματισμό που θα έπρεπε να εξαπλωθεί.

Αντίθετα, δεν μπορούσε να είναι το ίδιο αποτελεσματικό μέσο πίεσης ούτε το εκλογικό αποτέλεσμα ούτε η συμμετοχή στην κυβέρνηση. Κι αυτό γιατί μην έχοντας καμία ουσιαστική πολιτική σύγκλιση με κάποιο άλλο μεγάλο πολιτικό φορέα και με δεδομένο το συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα έπρεπε να ξεπεράσουν το 50%, πράγμα πάρα πολύ δύσκολο. Επιπρόσθετα η συμμετοχή τους στην κυβέρνηση, πόσο μάλλον ως μειοψηφία μέσα στη συντακτική συνέλευση, υπόκειτο σε όλους εκείνους τους καταναγκασμούς που προκύπτουν από τη λειτουργία του αστικού κράτους. Αυτό φάνηκε και από τη στάση του Προέδρου της Δημοκρατίας στη ζήτημα του Αρχηγού του Στρατού και από τη στάση του Ανώτατου Δικαστηρίου που δε δίστασε να αγνοήσει την επιθυμία του συνόλου των κομμάτων για παράταση της θητείας της Συντακτικής Συνέλευσης αλλά και να απαγγείλει κατηγορίες στον Πρωθυπουργό και στον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό.

Η δημιουργία ενός ενιαίου στρατού θα μπορούσε να εξυπηρετήσει το στόχο για ένα ριζοσπαστικό σύνταγμα μόνο στην περίπτωση, και εδώ έχει δίκιο η αριστερή αντιπολίτευση, που αυτά τα δύο γίνονταν παράλληλα και κάθε φορά που διακοπτόταν η μία διαδικασία να διακοπτόταν και η άλλη. Η αντίθετη περίπτωση που επιλέχτηκε ήταν τελικά να μην εκπονηθεί σύνταγμα, ο ΛΑΣ να διαλυθεί και μόνο ένα μικρό του τμήμα να ενταχθεί στον Τακτικό Στρατό. Η αντίληψη, δε, πως αφού είναι το ΕΚΚΝ (μαοϊκό) στην κυβέρνηση ελέγχει τον στρατό προσκρούει και στο εφήμερο της παραμονής του σε μια μεταβατική κυβέρνηση και, κυρίως, στο γεγονός πως στο αστικό κράτος13 υπάρχει σκληρός πυρήνας, βασικός μηχανισμός του είναι ο στρατός και οι δυνάμεις καταστολής, ο οποίος ενεργοποιείται κάθε φορά που ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπάρξουν ανεξέλεγκτες καταστάσεις για το σύστημα εξουσίας. Κι εδώ αναφερόμαστε σε έναν στρατό που για αρκετά χρόνια πολεμούσε τους μαοϊκούς.14 Η δε παράδοση των κατασχεμένων περιουσιών στους πρώην ιδιοκτήτες τους ακύρωνε και το τελευταίο ριζοσπαστικό επίτευγμα του ένοπλου αγώνα της περιόδου 1996- 2006.

Το ζήτημα της Ινδίας έχει τη δική του διάσταση δεδομένου του πάγιου φόβου απορρόφησης του Νεπάλ από τη γειτονική χώρα. Η συμφωνία του Μπαταράι που προέβλεπε επώδυνες αποζημιώσεις για τους ινδούς επενδυτές στην περίπτωση που οι πολιτικές εξελίξεις οδηγούσαν σε κοινωνικές αναταράξεις έμοιαζε με σύμφωνο υποταγής στα κελεύσματα του κεφαλαίου και δήλωσης νομιμοφροσύνης από την πλευρά των Μαοϊκών, πως τίποτε δεν πρόκειται να πάει άσχημα για τα ινδικά επιχειρηματικά συμφέροντα. Η κατοπινή συμφωνία για το αεροδρόμιο του Κατμαντού επιβάρυνε το όλο αρνητικό κλίμα. Ωστόσο το μεγαλύτερο έλλειμμα της κυβέρνησης των Μαοϊκών ήταν πως δεν έθεσε θέμα κατάργησης μιας σειράς ετεροβαρών συμφωνιών που είχαν συναφθεί στις προηγούμενες δεκαετίες.

Τέλος, αναδύθηκαν ζητήματα σχετικά με το πώς οι ίδιοι οι μαοϊκοί, ή τουλάχιστον ένα τμήμα τους, συμπεριφέρθηκε απέναντι στην εξουσία. Μέχρι το 2006 το τότε ΚΚΝ (μαοϊκό) ήταν ένα κόμμα που είχε αναπτυχθεί στη διαδρομή ενός εμφυλίου πολέμου. Από τη στιγμή της ειρήνευσης τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και αυτό επιταχύνθηκε ύστερα από την επιτυχία του στις εκλογές του 2008. Στις αρχές του 2009 ενοποιήθηκε με το ΚΚΝ (Κέντρο Ενότητας- Masal), μια οργάνωση που δεν είχε συμμετάσχει στον εμφύλιο και είχε στην αρχή του Λαϊκού Πολέμου διατυπώσει αρνητικές κρίσεις για την επιλογή αυτή του ΚΚΝ (μαοϊκού). Τα 31 μέλη της κεντρικής επιτροπής του Masal συνενώθηκαν με τα 95 μέλη της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΝ (μαοϊκού). Στη συνέχεια το νέο κόμμα άρχισε να στελεχώνεται από πρώην στελέχη του ΚΚΝ (ενοπ. Μαρξιστικού-Λενινιστικού), ενώ στην προσπάθειά του να αποκτήσει σχέσεις με θιασώτες της εθνικής ανεξαρτησίας βρέθηκε να περιθάλπει ακόμα και πρώην οπαδούς της Μοναρχίας (International Crisis 2009: 12).

Ταυτόχρονα σημειώθηκε σημαντική τάση εμπλοκής του κόμματος με την τέχνη του επιχειρείν. Δημιουργήθηκαν κεντρικού χαρακτήρα κομματικές επιχειρήσεις όπως το νοσοκομείο Janamaitri στο Κατμαντού, ενώ το κόμμα συμμετείχε στα κέρδη από τα καζίνο στην πρωτεύουσα, σε διαχείριση επιχειρήσεων συλλογής και επεξεργασίας βοτάνων, εμπορίας ξυλείας ακόμα και σε οικοδομικές δραστηριότητες. Το θέμα είναι πως αυτές οι πρακτικές προκάλεσαν κατηγορίες, διατυπωμένες εντός και εκτός του κόμματος, για διαφθορά, με αποκορύφωμα τις καταγγελίες για εμπλοκή στελεχών σε συμφωνίες για ανταλλαγές μεγάλων εκτάσεων γης (International Crisis Group 2011: 11). Καταγγελίες που αφορούσαν τις αμοιβές των στρατιωτών του μαοϊκού στρατού οι οποίες δεν αποδόθηκαν ποτέ στους δικαιούχους, κεφάλαια για διατροφή του ΛΑΣ τα οποία επίσης χάθηκαν, χρήματα που προορίζονταν για στελέχη της νεολαίας τα οποία ποτέ δεν έφτασαν στον προορισμό τους. Πολλά στελέχη της ανώτατης ηγεσίας κατηγορήθηκαν πως βρέθηκαν να ζουν πολυτελώς χωρίς αυτό να μπορεί να δικαιολογηθεί από τα εμφανή τους εισοδήματα. Επίσης ένα πολύ μεγάλο τμήμα του κομματικού μηχανισμού, περίπου 100.000 άτομα, είχε μεταβληθεί σε επαγγελματικά στελέχη.

Εν κατακλείδι, η νεπαλέζικη επανάσταση παρουσίασε μια σειρά από αντιφάσεις οι οποίες δημιούργησαν σημαντικά προβλήματα για τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος. Είναι σαφές πως οι απόψεις της πτέρυγας Μπαταράι είναι ηγεμονευόμενες από το αστικό πλαίσιο και στην καλύτερη περίπτωση το μόνο που μπορούν να πετύχουν είναι να οδηγήσουν σε μια σοσιαλδημοκρατικού τύπου ρύθμιση με έντονη πάντα την παρουσία των ινδών στο εσωτερικό της χώρας. Η τάση Πρατσάντα αφού αμφιταλαντεύτηκε μεταξύ της διαχειριστικής και της ριζοσπαστικής γραμμής, τελικά έκανε μια επιλογή ένταξης στη διαδικασία αστικής ενσωμάτωσης, γεγονός που οδήγησε στη σημερινή κατάσταση. Για την αριστερή τάση τα ερωτηματικά είναι πολλά: Υπάρχουν οι δυνατότητες για ένα νέο ένοπλο γύρο; Αν πραγματοποιηθούν εκλογές θα συμμετάσχει; Πώς σκοπεύει να οργανώσει την ανάπτυξη των κοινωνικών αγώνων; Είναι οριστικά ληγμένο το ενδεχόμενο επανένωσης με το μητρικό κόμμα; Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι υπαρκτά και τίθενται από τους αγωνιστές του νέου κόμματος. Αν κάτι είναι βέβαιο, αυτό είναι πως οι συμπληγάδες μεταξύ ενσωμάτωσης και περιθωριοποίησης δεν έχουν ξεπεραστεί από τους νεπαλέζους κομμουνιστές.

Βιβλιογραφία

Adhikari Aditya, 2010, “The Ideological Evolution of the Nepali Maoists”, Studies in Nepali History and Society 15, 2: 217- 251.

Basanta, 2012, «Ο λαός καθορίζει την πορεία της επανάστασης και όχι οι ηγέτες», συνέντευξη στο Δρόμος της Αριστεράς της 30/4/2012, http://www.edromos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=8419:CEBDCEB5CF80CEB1CEBB-basanta-CEBCCEADCEBBCEBFCF82-CF84CEBFCF85-CF80CEBFCEBBCEB9CF84CEB9CEBACEBFCF8D-CEB3CF81CEB1CF86CEB5CEAFCEBFCF85-CF84CEBFCF85-CEB5CEBACEBACEBDCEBC&Itemid=46&tmpl=component&print=1.

Basanta, 2012a, “International Dimensions of Prachanda’s Neo-revisionism”, http://southasiarev.wordpress.com/2012/08/31/basanta.

Bhattarai Baburam, 2011, “Post conflict restructuring of Nepal: The Challenges and Prospects”, http://kasamaproject.org/2011/04/01/debate-among-nepals-maoists-bhattarais-approach-to-restructuring-of-nepal.

Bhattarai Baburam 2011a, “Post-conflict restructuring of Nepal: The challenges and Prospects”. http://southasiarev.wordpress.com/2011/03/30/from-the-debate-among-nepals-maoists-bhattarais-approach-to-restructuring-of-nepal.

Communist Party of India (Maoist), 2009, “Open Letter to the Unified CPN (Maoist) from the Communist Party of India (Maoist)”, http://revolutionaryfrontlines.wordpress.com/2010/03/26/open-letter-to-the-ucpnmaoist-from-the-communist-party-of-indiamaoist.

ΕΚΚ Νεπάλ (Μαοϊκό), 2010, «Η εσωτερική πόλωση και η επερχόμενη επαναστατική κρίση», http://antigeitonies.blogspot.gr/2010/03/blog-post_5974.html.

Hangen Susan, 2011, “Nepal and Bhutan in 2010. At an Impasse”, Asian Survey 51, 1: 125- 130.

International Crisis Group, 2008, “Nepal’s New Political Landscape”, Asia Report no 156, 3/7, http://www.crisisgroup.org/en/regions/asia/south-asia/nepal/156-nepals-new-political-landscape.aspx.

International Crisis Group, 2009, “Nepal’s Future: In Whose Hands?”, Asia Report No 173, 13/8, http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/asia/south-asia/nepal/173_nepals_future___in_whose_hands.

International Crisis Group, 2011, Asia Briefing No 120, “Nepal’s Fitful Peace Process”, http://www.crisisgroup.org/en/regions/asia/south-asia/nepal.aspx.

International Crisis Group, 2012, “Nepal’s Constitution (I): Evolution Not Revolution”, Asia Report No 233, 27/8, http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/asia/south-asia/nepal/233-nepals-constitution-i-evolution-not-revolution.pdf.

International Crisis Group 2012a, “Nepal’s Constitution (II): The expanding Political Matrix”, Asia Report no 234, 27/8, http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/asia/south-asia/nepal/234-nepals-constitution-ii-the-expanding-political-matrix.pdf.

Κιράν, 2012, «Για τα προβλήματα στο κόμμα και την επίλυσή τους», Προλεταριακή Σημαία της 3/2, http:kkeml.blogspot.gr/2012/02blog-post_1564.html, προσπέλαση την 1/10/2012.

Lawoti Mahendra, 2010, “Nepal and Bhutan in 2009. Transition Travails?”, Asian Survey 50, 1: 164- 172.

Mohideen Reihana, 2012, “One perspective: Seeking lessons from Nepal’s revolutionary movement”, kasamaproject.org2012/03/25/one-perspective-lessons-of-nepals-revolutionary-movement.

Σακελλαρόπουλος Σπύρος, 2012, Προλεγόμενα στη ταξική πάλη στο Νεπάλ 1769-2008, Αθήνα: υπό έκδοση.

Shneiderman Sara and Mark Turin, 2012, “Nepal and Bhutan in 2011. Cautious Optimism”, Asian Survey 52, 1: 138- 146.

 

1 Σημαντικό ρόλο στο να πληροφορηθεί η ελληνική Αριστερά τις εξελίξεις στο Νεπάλ και τη δράση του Κομμουνιστικού Κόμματος Νεπάλ (Μαοϊκού) έχουν παίξει σειρά δημοσιευμάτων από τις εφημερίδες Προλεταριακή Σημαία, Αριστερά!, Δρόμος, Λαϊκός Δρόμος, Πριν. Στο περιοδικό Εκτός Γραμμής είχαμε δημοσιεύσει το άρθρο «Τι είναι και τι θέλει το Κομμουνιστικό Κόμμα Νεπάλ (μαοϊκό)», Εκτός Γραμμής τ. 9, 2005, σσ. 56- 57. Επίσης συλλογή κειμένων των ηγετών του κόμματος υπάρχει στο Νεπάλ: Η πρώτη επανάσταση του 21ου αιώνα, από τις εκδόσεις Α/ Συνέχεια, Αθήνα: 2008.

2 Για μια αναλυτική παρουσίαση της ταξικής πάλης στο Νεπάλ μέχρι το 2008 βλ. Σακελλαρόπουλος 2012.

3 Τον Ιανουάριο του 2009 το ΚΚΝ (μαοϊκό) ενοποιήθηκε με τη μικρότερη οργάνωση του ΚΚΝ (Κέντρο Ενότητας- Masal) και έτσι δημιουργήθηκε το Ενοποιημένο Κομμουνιστικό Κόμμα Νεπάλ (Μαοϊκό).

4 Ο Ram Baran Yadav προερχόταν από το συντηρητικό κόμμα του Κογκρέσου και θεωρήθηκε από τα κόμματα του παλαιού καθεστώτος ως μία καλή λύση έτσι ώστε να υπάρχει μια θεσμική ισορροπία μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Πρωθυπουργού.

5 Κάνοντας μια αποτίμηση της συμμετοχής τους στην κυβέρνηση το ΕΚΚΝ (μαοϊκό) ύστερα από απόφαση της κεντρικής του επιτροπής (Ιανουάριος 2010) παραδέχτηκε πως υπήρχαν θετικά επιτεύγματα αλλά και καθυστερήσεις: «έγιναν οι εκλογές για τη συντακτική συνέλευση, όπου το ΕΚΚΝ (Μ) καθιερώθηκε σαν το πιο δημοφιλές κόμμα στη χώρα, καταργήθηκε η μοναρχία, και εγκαθιδρύθηκε η ομοσπονδιακή δημοκρατία. Αποκτώντας εμπειρία στην πορεία ενάντια στη φεουδαρχία και τον ιμπεριαλισμό, το κόμμα ήταν για εννιά μήνες επικεφαλής της πρώτης κυβέρνησης της Δημοκρατίας του Νεπάλ. Σίγουρα αυτά τα επιτεύγματα έχουν μεγάλη σημασία στο πλαίσιο της δημοκρατικής επανάστασης […] Όμως παρά τα παραπάνω επιτεύγματα, δεν έχει γίνει καμιά βασική αλλαγή στη μισο-φεουδαρχική και μισο-αποικιακή κατάσταση της χώρας. Τα θεμελιακά προβλήματα της χώρας και του λαού που σχετίζονται με την εθνικότητα, τη δημοκρατία και τη ζωή του λαού δεν έχουν επιλυθεί. Δεν έχει επέλθει καμιά βασική αλλαγή στον ταξικό χαρακτήρα του κράτους. Ακόμη και σήμερα οι κομπραδόρικες, γραφειοκρατικές και φεουδαρχικές τάξεις ελέγχουν το κράτος […] Κάνοντας μια αντικειμενική εκτίμηση της πρώτης κυβέρνησης συνασπισμού της Δημοκρατίας του Νεπάλ πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν μπορέσαμε να πετύχουμε αυτά που θέλαμε γιατί από τη μια αναγκαστήκαμε να δουλέψουμε σε ένα καθεστώς όπου κυριαρχούσε ο παλιός αντιδραστικός κρατικός μηχανισμός, δεν είχαμε ανάλογη εμπειρία διοίκησης, είχαμε έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στα καθήκοντα της κυβέρνησης, της βουλής, του κινήματος στους δρόμους, κλπ. Από την άλλη, παρά τις παραπάνω αδυναμίες δεν θα πρέπει να μηδενίσουμε τις βασικές μας επιτυχίες, για παράδειγμα την επιτυχία μας να ανεβάσουμε την αισιοδοξία των πλατιών μαζών για το μέλλον και την επανάσταση, να βοηθήσουμε στην ανακούφιση έστω και λίγων πληγέντων από τις συγκρούσεις, να ξεκινήσουμε μετασχηματισμούς σε αρκετά όργανα της παλιάς κρατικής εξουσίας, να προστατέψουμε και να προωθήσουμε τα εθνικά συμφέροντα, κλπ.». ΕΚΚ Νεπάλ (Μαοϊκό 2010)

6 Οι Madhesi είναι κάτοικοι της περιοχής του Terai στο νότια της χώρας οι οποίοι βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τις παραδοσιακά κυρίαρχες ελίτ των περιοχών των Λόφων.

7 Η συγκεκριμένη πολυκομματική επιτροπή προβλεπόταν από τη συνθήκη ειρήνευσης του 2006 που είχε συναφθεί μεταξύ των Μαοϊκών και των επτά κομμάτων του παλαιού καθεστώτος. Η αποστολή της ήταν να ορίσει τις διαδικασίες ενοποίησης των δύο στρατευμάτων και συγκροτήθηκε στις αρχές του 2009 υπό την επίβλεψη της δύναμης του ΟΗΕ που βρισκόταν στο Νεπάλ. Ύστερα από την αναχώρηση της τελευταίας τον Ιανουάριο του 2011, συνέχισε τη λειτουργία της με αυτόνομο τρόπο.

8 Ο Πρατσάντα από την πλευρά του υπεραμύνθηκε των σχετικών αποφάσεων. Σε ερώτηση της καθημερινής ινδικής εφημερίδας The Hindu, ο Πρατσάντα υποστήριξε: «Από τη συμφωνία 12 σημείων ως τις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση, η ενεργός βοήθεια της Ινδίας ήταν σημαντική για να προχωρήσει η διαδικασία αυτή. Μετά το σχηματισμό κυβέρνησης με επικεφαλής εμένα, οι σχέσεις μας ψυχράνθηκαν. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο υπάρχει αναθέρμανση και καλύτερη κατανόηση των ανησυχιών του άλλου. Τώρα η Ινδία θέλει ολοκλήρωση της ειρηνευτικής διαδικασίας, εκπόνηση συντάγματος, πολιτική σταθερότητα και θέλει το Νεπάλ στο δρόμο της ανάπτυξης. Δεν βλέπω η Ινδία να έχει άλλο κίνητρο. Έχω μελετήσει εκ νέου το παρελθόν, τα θετικά και τα αρνητικά, και διάκειμαι θετικά στις σχέσεις καλής γειτονίας, ειδικά με την Ινδία. Και είμαι στρατευμένος στην υπόθεση της ολοκλήρωσης της ειρηνευτικής διαδικασίας και του συντάγματος. Δεν βλέπω κάποιο πρόβλημα τώρα: αντίθετα, υπάρχει ένα πνεύμα αλληλοβοήθειας» (αναφέρεται στο Basanta 2012). Από την πλευρά του Μπαταράι η επιχειρηματολογία ήταν πως «Ένα δημοκρατικό Νεπάλ είναι το καλύτερο στοίχημα για τη διασφάλιση των γνήσιων ινδικών συμφερόντων. Το ΕΚΚΝ (μαοϊκό) αποτελώντας το μεγαλύτερο πολιτικό σχηματισμό θα πρέπει να είναι σε καλύτερη θέση για να βεβαιώσει την Ινδία πως κάτι τέτοιο θα συμβεί. Δυστυχώς οι σχέσεις μεταξύ της ηγεσίας του ΕΚΚΝ (μαοϊκό) και της Ινδίας έχουν περαιτέρω κλονιστεί τον τελευταίο καιρό σε βάρος και των δύο πλευρών. Ωστόσο η Ινδία έχει διαδραματίσει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην προώθηση της τρέχουσας ειρήνης και δημοκρατικής διαδικασίας. Η ειρήνη, η σταθερότητα, η δημοκρατία και η ευημερία στο Νεπάλ θα λειτουργήσουν αποφασιστικά προς όφελος της Ινδίας. Γι’ αυτό η Ινδία θα πρέπει να βοηθήσει ώστε η τρέχουσα ειρηνευτική διαδικασία να έχει ένα επιτυχές συμπέρασμα. Η κυρίαρχη δημόσια αντίληψη πως το ινδικό κατεστημένο δεν είναι πολύ ευτυχές με την ανάδυση των μαοϊκών δυνάμεων ως καθοδηγητών των πολιτικών εξελίξεων στη γειτονική χώρα δε βοηθά καμία πλευρά. Για όσο διάστημα οι Μαοϊκοί παίζουν με τους κανόνες του παιχνιδιού που έχει οριστεί από τη συμφωνία ειρήνευσης και άλλες αντίστοιχες συμφωνίες και συμβάλλουν στην προώθηση της σταθερότητας με αλλαγές και ευημερία, θα είναι καλύτερο για την Ινδία να ενθαρρύνει, από το να υπονομεύει, την ειρηνευτική διαδικασία, άσχετα με το ποιος ηγείται του Νεπάλ. Από τη μαοϊκή πλευρά, θα ήταν πιο συνετό να γίνει προσπάθεια να αναδιαμορφωθεί η σχέση με την Ινδία προς αμοιβαίο όφελος μέσω πολιτικών και διπλωματικών μέσων από το να επιλεγεί ο δρόμος της αντιπαράθεσης» (Bhattarai 2011). Θα πρέπει να σημειωθεί πως και πρόσφατα, το καλοκαίρι του 2012 υπήρχαν νέες κατηγορίες απέναντι στον Μπαταράι για το γεγονός της παραχώρησης της ασφάλειας και της διαχείρισης του αεροδρομίου του Κατμαντού σε ινδική ιδιωτική εταιρεία.

9 Σύμφωνα με το γραμματέα της κοινοβουλευτικής ομάδας Devkota η ενσωμάτωση του ΛΑΣ στο νεπαλέζικο στρατό αποτελεί το κλειδί στην ειρηνευτική διαδικασία: «Για την ειρήνη έχουμε ανάγκη να ενσωματώσουμε και να αποκαταστήσουμε τον ΛΑΣ [...] Έχουμε να αναδιαρθρώσουμε και εκδημοκρατίσουμε το στρατό […] να διαμορφώσουμε ένα πραγματικό λαϊκό εθνικό στρατό ο οποίος θα βρίσκεται στο αντίποδα του προηγούμενου χαρακτήρα του στρατού που ήταν πιστός στη μοναρχία και όχι στο έθνος» (αναφέρεται στο Mohideen 2012).

10 Από αυτή την άποψη είναι χαρακτηριστική η στάση της νεπαλέζικης αστικής τάξης, τόσο της βιομηχανικής όσο και της εμπορικής μερίδας της, η οποία θεωρεί πως το ζήτημα των εθνοτήτων τραυματίζει τη νεπαλέζικη εθνική ταυτότητα, ενώ τίθεται θέμα για επαναφορά της μοναρχίας ως συμβόλου της νεπαλέζικης ενότητας.

11 Η απαγγελία της κατηγορίας για ασέβεια σε δικαστική απόφαση στους επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας ήταν κάτι το πρωτοφανές για το Νεπάλ που διακρίνεται για τη χαλαρότητα της λειτουργίας των θεσμών του. Σε περίπτωση που κάποιος κριθεί ένοχος κινδυνεύει με ποινή φυλάκισης μέχρι ένα έτος και με πρόστιμο μέχρι 10.000 ρουπίες (περίπου 110 δολάρια). Η υπόθεση για την ώρα δεν έχει προχωρήσει.

12 Για αναλυτικά στατιστικά στοιχεία βλ. Σακελλαρόπουλος 2012.

13 Αναφερόμαστε σε αστικό κράτος γιατί, σε αντίθεση με τις απόψεις των νεπαλέζων και ινδών μαοϊκών, θεωρούμε πως εδώ και αρκετό καιρό στη συνάρθρωση των τρόπων παραγωγής που χαρακτηρίζει το νεπαλέζικο κοινωνικό σχηματισμό κυρίαρχος είναι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Το πλαίσιο του παρόντος άρθρου δεν επιτρέπει τη διεξοδική συζήτηση αυτού του θέματος. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως τη χρονιά 2009-2010 η συμμετοχή της γεωργίας στο ΑΕΠ έφτανε περίπου το 1/3 με τη βιομηχανία να βρίσκεται στο 15% και το εμπόριο και τις υπηρεσίες να ξεπερνούν το 50%.

14 Το ΚΚ Ινδίας (Μαοϊκό) διαφώνησε, μεταξύ άλλων, για την απόθεση των όπλων των 20.000 μαχητών του Λαϊκού Στρατού και αντίστοιχου αριθμού στρατιωτών του Εθνικού Στρατού που ήταν ανισοβαρής, αφού στον Εθνικό Στρατό υπήρχαν πολλές χιλιάδες μαχητών που δε θα αφοπλίζονταν.