Σπύρος Σακελλαρόπουλος

Ο Κυπριακός Κοινωνικός Σχηματισμός (1191-2004) Από τη συγκρότηση στη διχοτόμηση

Ο Κυπριακός Κοινωνικός Σχηματισμός (1191-2004)
Από τη συγκρότηση στη διχοτόμηση
Σακελλαρόπουλος Σπύρος
Σελ.: 832
Σχήμα: 17 x 24
ISBN: 978-960-499-194-5
Τιμή: 48,00 €
Τιμή online: 43,64 €

Προσθήκη στο καλάθι
Κωδικός Ευδόξου: 59393780
1η έκδοση Οκτώβριος 2017

Aπό το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Ποιο ήταν το σύστημα εξουσίας που επικράτησε στην Κύπρο κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας των Φράγκων και των Ενετών; Η κατάκτηση του νησιού από την Οθωμανική αυτοκρατορία ποιες αλλαγές επέφερε;Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις μουσουλμάνων και ορθόδοξων εκείνη την περίοδο;

Τι καινούργιο φέρνει η μεταβίβαση της εξουσίας στους Βρετανούς; Ποιες αντιθέσεις υπήρχαν στο εσωτερικό των ελληνοκυπρίων μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα; Πότε αρχίζει και αναδύεται ο τουρκικός εθνοτισμός; Ποιες οι αντιθέσεις εντός του τουρκοκυπριακού στοιχείου στη διάρκεια του Μεσοπολέμου; Πώς εκτυλίχθηκε ο ακήρυκτος ελληνοκυπριακός εμφύλιος στη δεκαετία του ’40;

Πώς ερμηνεύονται οι μεταλλαγές στη στάση της Βρετανίας, της Τουρκίας και της Ελλάδας από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι το 1958; Γιατί δεν μπόρεσε να διατηρηθεί το ενιαίο Κυπριακό κράτος; Ποιες οικονομικές μεταβολές χαρακτήρισαν την πρώτη περίοδο της ανεξαρτησίας; Τι ακριβώς έγινε με τα σχέδια Άτσεσον; Ποια η εξέλιξη του ελληνοκυπριακού κομματικού συστήματος;

Ποιες ήταν οι σχέσεις Αθήνας και Λευκωσίας στη διάρκεια της δικτατορίας; Γιατί φτάσαμε στο πραξικόπημα και στην εισβολή; Ποια διπλωματικά σχέδια αναπτύχθηκαν στην μετά το 1974 περίοδο; Ποιοι οι μετασχηματισμοί στο κοινωνικό και πολιτικό σκηνικό; Γιατί απορρίφθηκε το σχέδιο Ανάν;
Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά το βιβλίο, καρπός πολυετούς μελέτης και έρευνας γύρω από πλευρές αυτών των ζητημάτων.

Συνένετυξη του συγγραφέα στον Κ. Στοφόρο για την εφημ. Δρόμος της Αριστεράς
Για όποιον θέλει να κατανοήσει το τι συμβαίνει σήμερα στην Κύπρο, το νέο βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου με τον τίτλο Ο Κυπριακός κοινωνικός σχηματισμός (1191–2004) – Από τη συγκρότηση στη διχοτόμηση που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος είναι ένα εργαλείο πολύτιμο. Μας ταξιδεύει στην Κύπρο από την εποχή του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου και ζωντανεύει μια ιστορία αιώνων με εξαιρετικά συγκροτημένο και παράλληλα γλαφυρό τρόπο.

Με τεκμηριωμένες θέσεις και διεισδυτικότητα, αλλά με γραφή που κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον δίνει σχήμα και μορφή σε όσα μπορεί σκόρπια να γνωρίζαμε ή να είχαμε διαβάσει, αλλά όχι με αυτή την αλληλουχία που δείχνει πως περνάμε από τη μια εποχή στην άλλη και ποια σημάδια αφήνει η κάθε κατάκτηση στο πέρασμά της.Το βιβλίο αυτό είναι ένα σημαντικό εγχειρίδιο για μια Κύπρο που ελάχιστα γνωρίζουμε επί της ουσίας και φυσικά μη γνωρίζοντας δεν μπορούμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη πολιτική άποψη.

Όταν διάβαζα για αυτή τη μελέτη για την Κύπρο, αναρωτιόμουν γιατί ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, με πρόσφατη την εργασία του με τα πρακτικά της Δίκης Μπελογιάννη, αποφάσισε να αφιερώσει χρόνο και μόχθο για να ασχοληθεί με το «Κυπριακό», το οποίο η αριστερά νομίζω πάντα με κάποια δυσκαμψία αντιμετώπιζε.Κι αυτή ήταν και η πρώτη μου ερώτηση στη συζήτηση που είχαμε με αφορμή την έκδοση του βιβλίου.
Τι είναι αυτό που σε ώθησε να ερευνήσεις και να γράψεις ένα βιβλίο για τον Κυπριακό κοινωνικό σχηματισμό;
Είχα πάντα την αίσθηση πως, μολονότι έχουν γραφεί πολύ σημαντικές μελέτες για τον Κυπριακό κοινωνικό σχηματισμό, έλειπε εκείνη η οποία θα επιχειρούσε να προσεγγίσει συνολικά τη διαχρονική του εξέλιξη, χρησιμοποιώντας ως κομβικά αναλυτικά εργαλεία τις εσωτερικές του κοινωνικές αντιθέσεις σε αναφορά με τη στρατηγική θέση της Κύπρου και το ενδιαφέρον πολλών ισχυρών ξένων δυνάμεων για την προσάρτησής της. Με αυτό το πρίσμα, από την κατάκτηση του νησιού από τους Φράγκους και ύστερα, αρχίζει μια μεγάλη ιστορική περίοδος όπου οι προηγούμενες εξελίξεις σφραγίζουν καθοριστικά τις επόμενες. Για παράδειγμα δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον ισχυρό ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας επί βρετανικής κυριαρχίας αν δεν έχουμε γνώση της ιδιαίτερης θέσης της στη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας. Άλλο παράδειγμα: Μοιάζει πολύ παράδοξη η θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου στον μεσοπόλεμο περί δημιουργίας μιας Ανεξάρτητης Κύπρου στο πλαίσιο της αποτίναξης του βρετανικού ζυγού, αν δε τη δει κανείς στο φως της στάσης του ΚΚΕ, αλλά και της Τρίτης Διεθνούς, στο μακεδονικό ζήτημα.
Ποια είναι η νέα διάσταση που θέλεις να δώσεις μέσα από το βιβλίο σου;
Προσπαθώ να δείξω πως οι μετασχηματισμοί σε οικονομικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο στο εσωτερικό της Κύπρου, προκλήθηκαν ως συνδυασμός ενδογενών αντιθέσεων και εξωγενών επιβουλών. Κι όλο αυτό σε μια περίοδο εννέα περίπου αιώνων. Γίνονται έτσι, πιστεύω, πιο καθαρά ζητήματα όπως το γιατί ανέλαβαν οι Φράγκοι και μετά οι Ενετοί, η ιδιαιτερότητα της Οθωμανικής διοίκησης, ο ρόλος της Εκκλησίας, οι κοινωνικές ανισότητες των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, ο ρόλος της τουρκοκυπριακής ελίτ ειδικά μέχρι τα τέλη του ‘40, η στάση των ΗΠΑ απέναντι στο σχεδιαζόμενο πραξικόπημα από την Αθήνα, οι μετασχηματισμοί του πολιτικού συστήματος από το τη δεκαετία του ‘60 μέχρι την αρχή του 21ου αιώνα κ.λπ.
Πώς αποτιμάς διαχρονικά τον ρόλο της εκκλησίας στη Κύπρο;
Το βασικό χαρακτηριστικό είναι πως ενώ επί Φραγκοκρατίας και Ενετοκρατίας η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ένα υποβαθμισμένο ρόλο, σε σχέση με την Καθολική, αυτό από την Οθωμανική κατάκτηση αλλάζει και ιδιαίτερα από τα μέσα του 18ου αιώνα αποκτά μια πολύ ισχυρή οικονομική και πολιτική θέση. Έτσι, στην Κύπρο την πολιτική εκπροσώπηση των Ορθόδοξων δεν την έχουν οι προεστοί αλλά οι εκκλησιαστικοί θεσμοί. Ο ισχυρός αυτός ρόλος συνεχίζει και στη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας με έντονη των παρουσία αρχιερέων ως άμεσα εκλεγμένων πολιτικών εκπροσώπων των ελληνοκυπρίων. Η δημιουργία πολιτικών κομμάτων στη δεκαετία του ΄40 δεν άλλαξε αυτή την πραγματικότητα, αφού ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος, με την ανοχή και της Αριστεράς, ασκούσε ένα ρόλο οιονεί Προέδρου των ελληνοκύπριων. Αυτό φυσικά θα τροποποιηθεί μετά τον θάνατο του Μακάριου, αλλά ακόμα και σήμερα η Εκκλησία συνεχίζει, πέρα από ισχυρή οικονομική παρουσία, να επηρεάζει σημαντικά και τη δημόσια σφαίρα.
Θα μπορούσες να μας σκιαγραφήσεις το ζήτημα της στάσης της Αριστεράς στο θέμα της «Ένωσης» και της «ανεξαρτησίας»;
Η Αριστερά, δηλαδή το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου, αρχικά υιοθετεί τη θέση της Ανεξαρτησίας και εναντιώνεται σφόδρα στην προοπτική της Ένωσης. Κύρια, αυτό συμβαίνει διότι θεωρεί πως η ενσωμάτωση στην καπιταλιστική Ελλάδα θα επιφέρει ακόμα μεγαλύτερα βάσανα στον κυπριακό λαό. Δευτερευόντως, βεβαίως, έχει να κάνει και με την προσπάθεια ένταξης και Τουρκοκύπριων στις γραμμές του. Η εξέγερση του 1931 που έχει ως κύριο αίτημα την Ένωση, η αλλαγή γραμμής του ΚΚΕ για το Μακεδονικό και το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου θα συντελέσουν ώστε το νεοσυσταθέν ΑΚΕΛ να αλλάξει τη θέση του και να δεχτεί την προοπτική της Ένωσης. Η στρατηγική αυτή θα είναι σε ισχύ μέχρι και λίγο πριν την τουρκική εισβολή, αν και μετά την κήρυξη της Ανεξαρτησίας θα περιοριστούν οι αναφορές σε αυτή. Η αποδοχή της συμμετοχής στις εργασίες της Διασκεπτικής, αλλά και η συμφωνία για επίλυση στην κατεύθυνση της Ανεξαρτησίας το 1958, θα αιτιολογηθούν από το ΑΚΕΛ ως τακτικοί συμβιβασμοί στην προοπτική της Ένωσης.

Που αποδίδεις κυρίως τον μεγάλο διχασμό μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων;
Στην πραγματικότητα οι όροι που χρησιμοποιούνταν ήταν Τούρκος της Κύπρου και Έλληνας της Κύπρου. Αυτό από μόνο του δηλώνει την ύπαρξη μια ταυτότητας για κάθε εθνοτική ομάδα. Κατά συνέπεια οι αντιπαραθέσεις μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Ελλάδας, και Τουρκίας και Ελλάδας στη συνέχεια, είχαν αντανάκλαση και στο εσωτερικό του κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού. Δεν είναι τυχαίο πως οι πρώτες αιματηρές συγκρούσεις που έγιναν το 1912 σχετίζονταν με την τότε πρόταση των βρετανών για παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα. Λίγο αργότερα, η συγκρότηση του νέου τουρκικού κράτους, σε συνδυασμό με την ένταση των κινητοποιήσεων για την Ένωση, αύξησε τις υπάρχουσες αποστάσεις. Ο βασικός δίαυλος συνύπαρξης που ήταν η συμμετοχή ελληνοκύπριων και τουρκοκύπριων σε κοινά εργατικά συνδικάτα ακυρώθηκε το 1958, όταν η ακροδεξιά τουρκοκυπριακή ΤΜΤ ξεκίνησε να εκτελεί όποιον τουρκοκύπριο δεν αποχωρούσε από τα ελληνοκυπριακά συνδικάτα.
Σήμερα μπορεί να υπάρξει λύση και ποια μπορεί να είναι;
Κατά τη γνώμη είναι πολύ δύσκολο, ακριβώς λόγω της περιπλοκότητας του θέματος και των πολύ διαφορετικών προσεγγίσεων που (φαίνεται πως) έχουν οι δύο κοινότητες. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως «λύση» υπήρξε και με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και είδαμε, μέσα σε μόλις τρία χρόνια, πως εξελίχθηκαν τα πράγματα. Σε κάθε περίπτωση η όποια λύση, θα πρέπει να είναι απόφαση των ίδιων των Κυπρίων, άσχετα με το πώς το βλέπει κανείς το ζήτημα εκτός Κύπρου.
Κώστας Στοφόρος
Εφημ. Δρόμος της Αριστεράς (07/12/17)

Παρουσίαση στην εφημ. Ο Φιλελεύθερος από τον Κώστα Βενιζέλο
Η γεωστρατηγική σημασία, οι αλλεπάλληλες κατακτήσεις, οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις και η ανοικτή πληγή της κατοχής. Το βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου ιστορικό εγχειρίδιο για μια μεγάλη ιστορική διαδρομή.
Μια μακρά ενδοσκόπηση της πολιτικής, κοινωνικής και της οικονομικής ζωής της Κύπρου από την κατάκτηση του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου μέχρι και το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, τον Απρίλιο του 2004, κάνει ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος, στο βιβλίο του, «Ο κυπριακός κοινωνικός σχηματισμός (1191-2004) από τη συγκρότηση στη διχοτόμηση» ( εκδόσεις Τόπος). Μια μακρά διαδρομή εννέα αιώνων, με πολλές, αλλεπάλληλες και διάφορες αλλαγές. Κατακτήσεις, πόλεμοι, αγώνες, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές.
Το βιβλίο ζωντανεύει μια ιστορία αιώνων, με τεκμηρίωση, με μια διαλεκτική προσέγγιση των γεγονότων. Η ενδελεχής παρουσία των ιστορικών γεγονότων δεν αποτελεί μόνο μια απλή καταγραφή αλλά παράλληλα τα αναλύει. Αποτελεί ένα εγχειρίδιο ιστορίας και κοινωνιολογίας. Με πρόδηλη, μια διαλεκτική προσέγγιση των γεγονότων, ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνιολογικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, σημειώνει πως υπάρχει ένα βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει –και ερμηνεύει– το ενδιαφέρον για τον έλεγχο του νησιού: η ιδιαίτερα πλεονεκτική γεωγραφική θέση του. Πράγματι, ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, η Κύπρος αποτελούσε ανέκαθεν σημαντικό κέντρο για στρατιωτικές και οικονομικές δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή.
Ο συγγραφέας σημειώνει πως επιχείρησε, με την έρευνα του αυτή, να καταδείξει το πόσο ιδιαίτερο και πολύπλοκο ζήτημα είναι το Κυπριακό γι’ αυτό και δεν είναι καθόλου εύκολη η επίλυσή του. Κοντολογίς παραπέμπει στη στρατηγική γεωγραφική θέση του νησιού και τα πολλά και εν πολλοίς διαφορετικά συμφέροντα. Οι αλλεπάλληλες κατακτήσεις της Κύπρου αλλά και το διαρκές ενδιαφέρον που υπήρχε και υπάρχει για το νησί φανερώνουν, όπως σημειώνει, την ευρύτερη οικονομική και γεωστρατιωτική σημασία του.
Ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος αναφέρεται στον αντιαποικιακό αγώνα, στον αγώνα για την Ένωση με την Ελλάδα, το ρόλο της ελληνοκυπριακής ελίτ, της Ελλάδος, του ΑΚΕΛ, του ΚΚΕ, της Εκκλησίας, αλλά και των διεθνών παικτών. «Η λύση της Ανεξαρτησίας θα έρθει ως επιτομή όλων αυτών των αποκλινουσών πολιτικών. Στο επόμενο διάστημα και λόγω των αναταράξεων που σφράγισαν την κυπριακή ιστορία από την εγκαθίδρυση της Ανεξαρτησίας μέχρι το 1964, οι Δυτικοί κινητοποιήθηκαν ούτως ώστε οι ένοπλες συρράξεις της περιόδου 1963-1964 να μην εξελιχθούν σε ελληνοτουρκικό πόλεμο, ενώ οι Σοβιετικοί επιθυμούσαν να μην προσαρτηθεί η Κύπρος ως χώρα-μέλος στο ΝΑΤΟ.
Αυτή η ασύμμετρη ισορροπία θα ανατραπεί από δύο γεγονότα: Από την υιοθέτηση μιας πιο μετριοπαθούς στάσης της ΕΣΣΔ απέναντι στην Τουρκία, που σχετίζεται με τα ιδιαίτερα ανταλλάγματα που έλαβε η Μόσχα από την Άγκυρα εκείνη την εποχή και από την αλλαγή των ελληνοτουρκικών συσχετισμών λόγω των γεγονότων της Κοφίνου το 1967. Η ελληνική πλευρά απώλεσε το πλεονέκτημα που απολάμβανε μέχρι τότε και βρέθηκε υπό την πίεση των ΗΠΑ να αναζητεί λύση εντός του πλαισίου της Ανεξαρτησίας, έχοντας την εκτίμηση πως στην περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου η έκβαση θα ήταν αρνητική για την Ελλάδα».
Ο συγγραφέας σημειώνει πως το 1974 οι Τούρκοι θα εκμεταλλευθούν την ευκαιρία του ελληνικού πραξικοπήματος, να εισβάλλουν στο νησί, για να ανατρέψουν άρδην τους συσχετισμούς. Στο εξής, όπως αναφέρει, η στρατιωτική νίκη των Τούρκων θα αποτελεί την κύρια παράμετρο, η οποία θα λαμβάνεται αναγκαστικά υπόψη σε όλες τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, δεδομένου ότι ο ΟΗΕ δεν είχε ούτε τη δύναμη ούτε τη θέληση να παρέμβει στρατιωτικά. «Για τα επόμενα δέκα χρόνια από την εισβολή, η ΕΣΣΔ, πέραν μιας σύντομης αρχικής παρέμβασης, θα απουσιάζει και πάλι από το προσκήνιο, ενώ οι κυρίαρχες δυτικές δυνάμεις, κυρίως μέσω του σχεδίου Νίμιτς, θα επιδιώξουν να συναινέσουν στο βασικό σχέδιο της Τουρκίας που είναι η οιονεί συνομοσπονδία. Τα ανταλλάγματα αφορούσαν σε ορισμένες παραχωρήσεις των τ/κ στο εδαφικό, που ωστόσο δεν μπορούν να θεωρηθούν ουσιαστικές. Γιατί η προοπτική το 37,5% του συνολικού εδάφους να περιοριστεί στο 30% δεν ήταν σοβαρή παραχώρηση – πόσω μάλλον που η τ/κ ιδιοκτησία στα προ εισβολής χρόνια ποτέ δεν ξεπέρασε το 20%. Από εκεί και πέρα, το σημαντικό για τους Τ/κ ήταν η διεθνής αναγνώριση ενός τ/κ κρατιδίου και όχι κάποια επιπλέον τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους».
Οι σχέσεις Ε/κ και Τκ, η Ζυρίχη και τα σχέδια διχοτόμησης
Ένα από τα ζητήματα που αγγίζει ο συγγραφέας είναι και οι σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. «Προϊόντος του χρόνου, οι σχέσεις μεταξύ Ε/κ και Τ/κ άρχισαν να οξύνονται. Κατά τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι Ορθόδοξοι μετείχαν σε εξεγέρσεις που είχαν ως στόχο την επαναφορά στο προηγούμενο καθεστώς. Στη συνέχεια, η ζωή των Ορθοδόξων και των μουσουλμάνων παρουσίαζε πολλά κοινά σημεία αλλά υπήρχαν και σημαντικές διαφορές. Τα κοινά σημεία αφορούσαν στην εκμετάλλευση που υφίσταντο μέσω της φορολογίας από τις κρατικές αρχές και τους φοροεισπράκτορες, γεγονός που συντέλεσε στην από κοινού συμμετοχή τους σε ορισμένες εξεγέρσεις.
Οι διαφορές τους είχαν να κάνουν τόσο με την αίσθηση των Οθωμανών πως η κρατική εξουσία είναι και «δική τους» εξουσία όσο και με την ύπαρξη μιας σειράς θεσμικών διαφορών (από επιπλέον φόρους που πλήρωναν οι Ορθόδοξοι, μέχρι την απαγόρευση να φέρουν όπλα και να διορίζονται στο Δημόσιο). Το όλο πλαίσιο έγινε πιο περίπλοκο με την αναβάθμιση της Ορθόδοξης Ιεραρχίας και την ανάδειξή της σε δομή της κρατικής φοροσυλλεκτικής λειτουργίας. Έτσι, δημιουργήθηκε το ιστορικό παράδοξο οι μουσουλμάνοι να θεωρούν την Ορθόδοξη Εκκλησία ως εχθρικό-εξουσιαστικό μηχανισμό. Η κατάσταση αυτή θα αρχίσει να εντείνεται όταν στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος θα διεισδύουν εντός του κυπριακού κοινωνικού σχηματισμού. Η ενασχόληση των ε/κ με το εμπόριο θα τους δώσει τη δυνατότητα να αποκτήσουν σημαντική οικονομική ευμάρεια και να συγκροτήσουν τις πρώτες μορφές καπιταλιστικής οργάνωσης της εργασίας στην Κύπρο. Θα πρέπει να σημειωθεί πως σημαντικό ρόλο σε αυτό θα παίξει και η διαφορετική εκπαίδευση που λάμβαναν οι Ε/κ σε σχέση με τους Τ/κ.
Οι Ε/κ παρακολουθούσαν ένα πρόγραμμα διδασκαλίας που τους κατηύθυνε περισσότερο προς το εμπόριο και τις οικονομικές ενασχολήσεις, ενώ η παιδεία των Τ/κ ήταν θρησκευτικού χαρακτήρα και στόχευε κυρίως στη στελέχωση του διοικητικού μηχανισμού.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν, από τα τέλη του 18ου αιώνα και καθ’ όλο τον 19ο αιώνα, να αυξηθούν πολύ οι διαφορές μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Σε αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το γεγονός της μεταβίβασης της Κύπρου στους Βρετανούς που είχε ως συνέπεια οι Τ/κ από πληθυσμιακή μειονότητα εντός ενός χώρου που αποτελούσαν την πολιτική πλειονότητα να μετατραπούν τόσο σε πληθυσμιακή όσο και σε πολιτική μειονότητα.
Και όχι μόνο αυτό, αλλά έπρεπε να αρχίσουν και αγώνα κατά των διεκδικήσεων των Ε/κ για Ένωση με την Ελλάδα. Έτσι, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται, σχεδόν ταυτόχρονα με τον ελληνικό εθνοτισμό άρχισε να σχηματίζεται και ο τουρκικός εθνοτισμός…».
…Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Κύπρο, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, θα συντελέσει ώστε ένα τμήμα της τ/κ εργατικής τάξης να οσμωθεί με την αντίστοιχη ε/κ και χάρη στις προσπάθειες του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου να συμμετάσχει ενεργά στις κοινές συντεχνίες. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή δεν θα μπορέσει να εξαλείψει τη διαφορετική πραγματικότητα που βίωναν τα μέλη των δύο κοινοτήτων (άλλωστε ένα σημαντικό τμήμα των Τ/κ ήταν αγρότες και δεν συνδικαλίζονταν), αλλά ούτε και το γεγονός πως η δημιουργία του κράτους των Νεότουρκων και η συνακόλουθη μεταλαμπάδευση του Κεμαλισμού στο νησί θα οξύνει ακόμη περισσότερο τις εθνικές διαφορές. Το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και η διάλυση της Αποικιοκρατίας θα έχει ως απότοκο την επαναφορά με ακόμη μεγαλύτερη ένταση του αιτήματος της Ένωσης από την πλευρά των Ε/κ αλλά και της προσφυγής, για πρώτη φορά, στη βοήθεια της Τουρκίας από την πλευρά των Τ/κ. Δημιουργούνται, έτσι, ξεχωριστές τ/κ συντεχνίες και διοργανώνονται συλλαλητήρια και από τους Τ/κ.
Η άρνηση των Βρετανών να αποδεχθούν το αίτημα της Ένωσης και η εμπλοκή της Τουρκίας στο όλο ζήτημα θα εντείνουν τις αποσχιστικές τάσεις. Η ε/κ πλευρά θα διεκδικήσει την Ένωση είτε ένοπλα είτε μέσω συλλαλητηρίων και απεργιών, ενώ οι Τ/κ θα οργανωθούν και εκείνοι στρατιωτικά και από ένα σημείο και μετά θα αρχίσουν οι διακοινοτικές συγκρούσεις, σε μία προσπάθεια υλοποίησης του βασικού σχεδίου της τουρκικής πλευράς που έβλεπε ως μόνη λύση του Κυπριακού τη διχοτόμηση.
Οι δολοφονίες, οι τραυματισμοί, οι λεηλασίες, οι αποχωρήσεις των Τ/κ από τις ε/κ συντεχνίες, η δημιουργία των ξεχωριστών Δήμων στις πέντε μεγάλες πόλεις, όλα αυτά αποτελούν γενική δοκιμή της διχοτόμησης.
Οι Τ/κ θα πρέπει να μάθουν να ζουν εντελώς ξεχωριστά από τους Ε/κ. Το γεγονός πως μία συγκυριακή ισορροπία συμφερόντων θα οδηγήσει στη Ζυρίχη δεν θα ανατρέψει τη γενική τ/κ κατεύθυνση προς τη διχοτόμηση.

Αφιέρωμα σε Βάτη, Σκελέα, Καβάζογλου
Το βιβλίο αφιερώνεται στη μνήμη των δυο πρωτεργατών του ΚΚΚ, Χαράλαμπου Βατυλιώτη (Βάτη), Κώστα Χριστοδουλίδη (Σκελέα) και τον Ντερβίς Καβάζογλου, μέλος της ΚΕ ΑΚΕΛ, που δολοφονήθηκε μαζί με τον Μισιαούλη από Τουρκοκύπριους εξτρεμιστές. Ρωτήσαμε τον Σπύρο Σακκελλαρόπουλο γιατί αφιέρωσε το βιβλίο στους τρεις και επί τούτου μας απάντησε ως εξής: «Το βιβλίο επιχειρεί να φωτίσει πλευρές της πολιτικής ιστορίας της Κύπρου που δεν είχαν, μέχρι σήμερα, αναδειχθεί στο βαθμό που τους αντιστοιχούσε και μια τέτοια παράμετρος είναι η πολυπλοκότητα του κυπριακού ζητήματος.
Υπήρξαν προσωπικότητες, όχι τόσο προβεβλημένες, που συμβόλιζαν αυτή την αντιφατικότητα και που πλήρωσαν με πολύ ακριβό τίμημα τις συνέπειες της πολιτικής τους δράσης. Έτσι έχουμε δύο Ελληνοκύπριους που αγωνίζονται ενάντια στους Βρετανούς αλλά δεν πιστεύουν στην ένωση και έναν Τουρκοκύπριο που είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ και χάνει τη ζωή του από ομοεθνείς του ακριβώς λόγω της πολιτικής του συνύπαρξης με Ελληνοκύπριους.
Η αφιέρωση του βιβλίου υπηρετεί την ανάγκη απότισης τιμής σε αυτούς που θυσιάστηκαν λόγω της εμπλοκής τους σε αυτό το τόσο αντιφατικό πλαίσιο».
Η ένταξη στην ΕΕ
Για το θέμα της ένταξης στην Ε.Ε. ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος αναφέρεται και πάλι στη σημασία του νησιού, ενώ σημειώνει τα όσα προηγήθηκαν σε σχέση με το Κυπριακό. «Θα αρχίσει, έτσι, μία συνεργασία παραγόντων εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΗΠΑ-ΟΗΕ), οι οποίοι θα πιέζουν τους ε/κ να δεχθούν ορισμένες παραλλαγές της συνομοσπονδίας, έτσι ώστε να ενταχθεί ενιαία η Κύπρος, έστω και χωρίς να ισχύει το λεγόμενο κοινοτικό κεκτημένο (ελευθερία στην ιδιοκτησία και στην εγκατάσταση). Η απόρριψη, όμως, του σχεδίου Ανάν από τους Ε/κ και η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ως πλήρες μέλος στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αναστείλει την υλοποίηση αυτών των σχεδιασμών. Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί οι ισχυρές δυτικές χώρες μεριμνούν σε τέτοιο βαθμό να μη δυσαρεστηθεί η Τουρκία και υποστηρίζουν στο Κυπριακό διάφορες εκδοχές μιας συνομοσπονδίας. Η θέση μας είναι πως από τη στιγμή που δημιουργήθηκε το κράτος των Νεότουρκων, η Τουρκία άρχισε να αναβαθμίζεται διαρκώς στο διεθνές πλαίσιο, εκσυγχρονίζοντας την κοινωνία της και περιορίζοντας τα οθωμανικά και παραδοσιακά στοιχεία.
Παράλληλα, η οικονομία της, με την εξάπλωση του καπιταλισμού, άρχισε να συνδέεται με εντατικούς ρυθμούς με τον διεθνή περίγυρο». Για το σχέδιο Ανάν, το οποίο ήταν σταθμός για την πορεία των μακρών διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος, αναφέρει πως «…η υιοθέτηση του σχεδίου Ανάν θα αναπαρήγε, προς το δυσχερέστερο, παλαιά προβλήματα. Θα υπήρχε μία μεγάλη γραφειοκρατική δυσκαμψία λόγω της ύπαρξης τριών διαφορετικών κρατών, ενώ ορισμένοι μόνο πρόσφυγες θα επέστρεφαν και αυτοί σε βάθος χρόνου. Η πληθώρα, εξάλλου, δυνατοτήτων που θα είχαν οι Τ/κ, είτε από μόνοι τους είτε σε συνεργασία με τους αλλοδαπούς δικαστές, να δεσμεύουν τις λειτουργίες μιας σειράς σημαντικών οργάνων, θα αποσταθεροποιούσαν και τους υπόλοιπους θεσμούς».
Κώστας Βενιζέλος,
Ο Φιλελεύθερος (01/01/18)

Παρουσίαση στην Εφημερίδα των Συντακτών από τον Παναγιώτη Βασιλάκη
(...)Το βιβλίο του Σακελλαρόπουλου αξίζει να διαβαστεί γιατί, ασχολούμενο με μια πολύ μεγάλη ιστορική περίοδο, προβάλλει, εντάσσοντάς τα στο ευρύτερο πλαίσιο ενδογενών και εξωγενών συσχετισμών, ζητήματα όπως η εξέλιξη των σχέσεων εξουσίας, η πορεία της κυπριακής οικονομίας, οι μετασχηματισμοί της κοινωνικής διαστρωμάτωσης (ειδικά την περίοδο της καπιταλιστικής ανάπτυξης), οι μεταλλαγές στις στάσεις της τουρκοκυπριακής μειονότητας, οι αλλαγές στις προτεραιότητες των ξένων δυνάμεων...
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
Παναγιώτης Βασιλάκης, Εφημ. των Συντακτών (01/02/18)

Παρουσίαση στα Επίκαιρα από τον Δ. Στεμπίλη
Μαθαίνοντας για την Κύπρο
Εννέα αιώνες της ιστορίας της μαρτυρικής Μεγαλονήσου
Η σχέση των Ελλαδιτών με την Κύπρο και τους Κύπριους αδελφούς μας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σε πολλές περιπτώσεις από πολλούς ως αναγκαστική, με την έννοια ότι τους συγγενείς μας δεν τους διαλέγουμε. Βασική, κατά γνώμη μας, αιτία αυτής της συχνής αδιαφορίας είναι ότι δεν γνωρίζουμε καθόλου την κυπριακή ιστορία και ότι σε όλη τη διάρκεια του βίου μας ακούμε για τις αποτυχίες των διαπραγματεύσεων σχετικά με την επίλυση του Κυπριακού. Ευθύνη φέρουν και οι ιστοριογράφοι και οι πολιτικοί αναλυτές που μονοπωλούν τα ράφια των βιβλιοπωλείων και τις στήλες των εφημερίδων ή των διαδικτυακών τόπων μόνο με τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν στις διμερείς και διεθνείς συνομιλίες. Πώς όμως μπορεί να κατανοήσει κάποιος ένα καθαρά ιστορικό - πολιτικό πρόβλημα αν δεν γνωρίζει την ιστορία του; Ένας λόγος παραπάνω που την Κυριακή 4 Φεβρουάριου οι Ελληνοκύπριοι προσέρχονται στις κάλπες για τον β' γύρο των προεδρικών εκλογών, με τη συζήτηση να περιστρέφεται γύρω από το εθνικό ζήτημα της Κύπρου.

Το Κυπριακό αφορά διαχρονικά στη «συγκατοίκηση» δύο διαφορετικών εθνικών και θρησκευτικών πληθυσμών στο νησί, με την επισήμανση ότι το ελληνικό - χριστιανικό στοιχείο είναι κατά πολύ μεγαλύτερο. Το νήμα των σχέσεων μεταξύ των πληθυσμών προσπαθεί να ξετυλίξει με το βιβλίο του «Ο Κυπριακός Κοινωνικός Σχηματισμός (11912004). Από τη συγκρότηση στη διχομότηση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος, ο πανεπιστημιακός Σπύρος Σακελλαρόπουλος. Σε 830 σελίδες μάς παρουσιάζει τα γεγονότα, τις κοινωνικές διεργασίες και τις αλλαγές που σημαδεύουν την ιστορική πορεία του νησιού, με μια σταθερά που αποτελεί και τη βασική θέση του βιβλίου, ότι Οθωμανοί και χριστιανοί αγρότες μπορεί να είχαν πολλά κοινά, αλλά και σημαντικές διαφορές, όπως η πληρωμή των φόρων και τα πολιτικά δικαιώματα που ευνοούσαν, κατά τη μακρά διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τους Οθωμανούς.

Απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα
Σε δώδεκα κεφάλαια ο συγγραφέας μάς δίνει τη συνολική εικόνα μέσα από ψηφίδες της ιστορίας με τη μορφή αρχειακού υλικού. Αναγκαστικά, η περίοδος από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο και τη Φραγκοκρατία έως και την πρώτη περίοδο της βρετανικής διοίκησης λόγω της μακραίωνης οθωμανικής κατοχής παρουσιάζεται σε ένα κεφάλαιο, ενώ οι εξελίξεις και τα γεγονότα γίνονται πιο πυκνά με αφετηρία το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Η περίοδος που μελετά το βιβλίο φτάνει μέχρι το 2004 και την απόρριψη τους Σχεδίου Ανάν μέσω του δημοψηφίσματος.

Ο περιορισμένος χώρος δεν μας επιτρέπει να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες, ωστόσο το βιβλίο απαντάει σε ερωτήματα που σίγουρα έχουν περάσει από το μυαλό μας, αλλά δεν ψάξαμε να τα απαντήσουμε. Προσωπικά, λόγου χάρη, πάντα αναρωτιόμουν γιατί ένας Αρχιεπίσκοπος όπως ο Μακάριος έγινε αρχηγός κράτους σε μια νεοσύστατη δημοκρατία. Η απάντηση φυσικά βρίσκεται στη σημασία του ρόλου της Εκκλησίας της Κύπρου. Απαντήσεις επίσης θα βρείτε για τη στάση του ΑΚΕΛ ή ακόμα και για την έχθρα με πολιτικό υπόβαθρο μεταξύ των ομάδων ΑΠΟΕΛ και της Ομόνοιας.

Για τον Σπύρο Σακελλαρόπουλο στόχος του βιβλίου είναι να καταδείξει ως αιτία των μετασχηματισμών στην Κύπρο τον συνδυασμό ενδογενών αντιθέσεων και εξωγενών επιβουλών, όπως ο ίδιος έχει δηλώσει σε συνέντευξή του. Με το συγκεκριμένο έργο ο συγγραφέας διεισδύει σε ένα θέμα με το οποίο η ελληνική Αριστερά απέφευγε να ασχοληθεί επισταμένως, καταφέρνοντας, έστω και υπόρρητα, να απενοχοποιήσει για όσους επιμένουν σε περιχαρακώσεις τον υγιή και κοινωνικό πατριωτισμό...
Γράφει ο Δημήτρης Στεμπίλης
Επίκαιρα (02/02/18)

Παρουσίαση στην εφημ. Πριν
Ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος, καθηγητής στο Πάντειο, έχει στο ενεργητικό του πλούσιο συγγραφικό έργο, ενώ μεγάλη απήχηση είχε το βιβλίο Έτσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα. Πλήρη πρακτικά και ιστορικό των δικών Μπελογιάννη. Τα σήματα Βαβούδη, σε έρευνα και επιμέλεια του ίδιου και του πατέρα του, Γρηγόρη Σακελλαρόπουλου (εκδ Τόπος). Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφόρησε η ιστορική και πολιτική μελέτη του Ο κυπριακός κοινωνικός σχηματισμός (1191-2004): Από τη συγκρότηση στη διχοτόμηση, προϊόν πολύχρονης συστηματικής έρευνας. Πρόκειται για ένα βιβλίο διαχρονικό και ταυτόχρονα επίκαιρο, καθώς το θέμα της κυπριακής ΑΟΖ και της επίδρασής του στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας-Κύπρου παραμένει επικίνδυνα ανοιχτό
Το βιβλίο αρχίζει με την κατάκτηση του νησιού από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο και φτάνει μέχρι και το Σχέδιο Ανάν. Στο τέλος καθενός από τα 11 κεφάλαια του βιβλίου, ακολουθεί μια ολιγοσέλιδη ενότητα με τίτλο «Συζήτηση» όπου γίνεται προσπάθεια ερμηνείας των ιστορικών γεγονότων με βάση τις οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που συντελέστηκαν στο εσωτερικό του νησιού αλλά και τις παρεμβάσεις των ξένων κρατών. Με λίγα λόγια, δεν πρόκειται για μια εγκυκλοπαιδική, γραμμική παράθεση γεγονότων αλλά για ένα έργο αναφοράς, μοναδικό ως προς το εύρος του, που βοηθά τον αναγνώστη όχι μόνο να μάθει το «τι συνέβη» αλλά και το «γιατί συνέβη» και κυρίως, να δει με πιο έμπειρο και κριτικό βλέμμα τις πρόσφατες αλλά και τις μελλούμενες εξελίξεις.
Εφημ. Πριν (01/04/18)

Δείτε στον Οδηγό Ανάγνωσης τα περιεχόμενα , ένα απόσπασμα του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου και την παρουσίαση του Δημήτρη Στεμπίλη στη Νέα Σελίδα (04/02/18).
Ακούστε στον Οδηγό Ανάγνωσης τη συνέντευξη του συγγραφέα στην εκπομπή του Διονύση Ελευθεράτου ''Στο Κόκκινο 105.5'' (01/04/18)

Διαβάστε εδώ μια παρουσίαση στο iskra.gr από τον Γιώργο Αλεξάτο (05/01/18) & ακούστε εδώ μια συζήτηση του συγγραφέα με τον Θανάση Τσακίρη στο ράδιο Ηλιούπολη (εκπομπή Αχ Εξουσία! 09/01/18)

Δείτε την παρουσίαση του βιβλίου στην ΕΣΗΕΑ στις 5/3/2018 με ομιλητές τους Λ. Αξελό, Κ. Βενιζέλο, Η. Νικολακόπουλο, Σ. Σακελλαρόπουλο, συντονίζει ο Π. Παπακωνσταντίνου
https://www.youtube.com/watch?v=acZOjN76rc4&t=557s