Σπύρος Σακελλαρόπουλος

Εκδότης: Τόπος
Σειρά: Σειρά Πολιτική και Ιστορία
Σελίδες: 272
Σχήμα: 14 x 21
ISBN: 978-960-499-236-2

Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία
Όψεις της ιστορίας της κατά τη δεκαετία του '40
Συλλογικό Έργο
Επιμέλεια: Χριστοφής Νίκος
Σελ.: 272
Σχήμα: 14 x 21
ISBN: 978-960-499-236-2
Τιμή: 12,90 €
Τιμή online: 11,73 €

  Προσθήκη στο καλάθι
1η έκδοση: Νοέμβριος 2017

Οι συγγραφείς του βιβλίου: Γιώργος Μαργαρίτης, Νίκος Τσικρίκης, Βασιλική Λάζου, Έρση Μαλαγιώργη, Κώστας Μιχαλάκης, Γιάννης Σκαλιδάκης, Δέσποινα Μήτσιου, Δόμνα Κόφφα, Ελισάβετ Τσιδεμιάδου, Παναγιώτης Κουστένης, Αγγελική Νικολάου Συλλογικό
Οι πιο σημαντικοί σταθμοί στην ταραγμένη ιστορία της Θεσσαλίας τη δεκαετία του ’40. Ο πόλεμος, η Κατοχή, η Αντίσταση, οι διωγμοί του εβραϊκού πληθυσμού, η μάχη της σοδειάς, ο θεσμός της λαϊκής αυτοδιοίκησης, η λειτουργία των σχολείων, ο Εμφύλιος, τα Έκτακτα Στρατοδικεία της μισαλλοδοξίας και του αφανισμού…

Ένα συλλογικό έργο με πλούσιο αρχειακό υλικό, προφορικές μαρτυρίες και άλλες καινοτόμες εκπαιδευτικές εφαρμογές που προσεγγίζει τα μεγάλα γεγονότα αλλά και την καθημερινή ζωή, μέσα από τα μάτια των «από κάτω», αυτών που υπέστησαν τις συνέπειες της Ιστορίας αλλά και πάλεψαν, για πρώτη φορά σε τέτοια μαζική έκταση, για να γίνουν οι πρωταγωνιστές της.
 
Συνέντευξη του Νίκου Χριστοφή στην Παναγιώτα Φούντα για την εφημ. Ελευθερία
Ιστορικά στοιχεία, δημοσιεύματα και μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου περιλαμβάνει το βιβλίο «Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία», ένα συλλογικό έργο που υπογράφουν 11 ερευνητές και επιμελήθηκε ο Λαρισαίος ιστορικός, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ), Νίκος Χριστοφής.
Το βιβλίο αποτυπώνει τους πιο σημαντικούς σταθμούς στην ταραγμένη ιστορία της Θεσσαλίας μέσα από πλούσιο αρχειακό υλικό και προσεγγίζει τα μεγάλα γεγονότα αλλά και την καθημερινή ζωή, μέσα από τα μάτια όσων τα έζησαν. Αποτελεί, δε, μια πρωτότυπη καταγραφή της θεσσαλικής ιστορίας τη δεκαετία του '40, αποτέλεσμα συστηματικής επιστημονικής μελέτης. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο κ. Χριστοφής μιλά για την ανάγκη που οδήγησε στη συγγραφή μιας τέτοιας μελέτης και για τα ιδιαίτερα στοιχεία που παρουσιάζει η Θεσσαλία και τα οποία την καθιστούν σημαντική για την εξέλιξη του αντιστασιακού κινήματος στην Ελλάδα.
Διαβάστε την συνέντευξη εδώ 
Ελευθερία 13/11/17
 
 
Παρουσίαση στην εφημ. Ελευθερία Λάρισας από τον Σ. Γουλούλη
Τα καλά νέα έρχονται από νέους ανθρώπους. Πολύ ευχάριστο σε μια εποχή που μάλλον δεν δείχνουν να εκφράζονται. Το συνέδριο που είχε γίνει στη Λάρισα το 2016 στο θέατρο ΟΥΗΛ, ένα χρόνο μετά, έγινε βιβλίο. Τίτλος: «Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία. Όψεις της ιστορίας της κατά τη δεκαετία του ’40», εκδόσεις «Τόπος», Αθήνα 2017.

Προήλθε με την επιμέλεια του Νίκου Χριστοφή, συμπολίτη, που τώρα εκτελεί χρέη διδάσκοντος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Έκανε κάτι πολύ απλό, σύνηθες στις καλές παρέες, όπως δείχνουν αν είναι αυτοί μεταξύ τους. Συγκέντρωσε δέκα συναδέλφους του, από τη Λάρισα και Θεσσαλία ή έχοντας σχέση με τη σχολή ΙΑΚΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Βόλος), η οποία καλλιεργεί τη νεώτερη και σύγχρονη ιστορία. Και μετά καθόρισε το πλαίσιο που θα κινηθούν. Τα υπόλοιπα βρίσκονται μπροστά μας.

Όσα κι αν γραφούν για την φοβερή δεκαετία που σημάδεψε όσο καμία άλλη τη νεώτερη Ελλάδα δεν εξαντλούνται. Νέα αρχεία προκύπτουν, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακόμη και προφορικά αρχεία, τα οποία δημιουργούν με συνεντεύξεις οι νέοι επιστήμονες, κατάλληλα εκπαιδευμένοι. Όπως του παρόντος τόμου: Βασιλική Λάζου, «Η εμπειρία του πολέμου, της κατοχής και της Αντίστασης μέσα από προφορικές μαρτυρίες παιδιών». Κερασία Μαλαγιώργη, «Ακολουθώντας τους Εβραίους του Βόλου, 1943-44, Προφορικές μαρτυρίες». (Δείγμα επιστημονικής ευσυνειδησίας υπήρξε ότι η συγγραφέας μετέβη στο Ισραήλ για συνεντεύξεις). Οι υπόλοιπες μελέτες είναι οι εξής: Γ. Μαργαρίτης, «Ο πόλεμος στο μέτωπο και την Αντίσταση». Ν. Τσικρίκης, «Η καθημερινή ζωή στην Κατοχή, για τον Βόλο». Γιάννης Σκαλιδάκης, «Η λαϊκή αυτοδιοίκηση στην Αγιά-Μεταξοχώρι». Δέσποινα Μήτσιου, «Η Εκπαίδευση στη Λάρισα…». Δόμνα Κόφφα, «Η πολιτική λειτουργία της στρατιωτικής δικαιοδύνης: Το Έκτακτο Στρατοδικείο Τρικάλων». Ελ. Τσιδεμιάδου - Παν. Κουστένης, «Η Αριστερά και οι εκλογές του 1946». Και κάτι αναπάντεχο από την Αγγ. Νικολάου: μία δραματοποίηση δημόσιας εκτελέσεως με βάση αρχειακό υλικό! Όπως φαίνεται από τα θέματα οι συγγραφείς μιλούν πρωτίστως για ανθρώπους που δεν μπόρεσαν ποτέ να εκφρασθούν. Προέκταση αυτού είναι ότι σέβονται τον αναγνώστη.

Ο νέος τόμος με τις κατευθύνσεις που έδωσε ο επιμελητής (κανονικά εκδότης) μέσω των διαφορετικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων των δέκα συγγραφέων φέρνει στο φως παραμελημένες πτυχές της ιστορίας. Εμφανίζει πλούτο αρχειακών πηγών, δεν περιορίζεται σε μάχες, αποκαλύπτει διάφορες εξίσου, και μερικές φορές, ακόμα σημαντικότερες πτυχές της ζωής της περιοχής μας. Το ευχάριστο είναι ότι συνεχίζονται οι προσπάθειες που γίνονταν παλαιότερα μέσω της ΕΣΔΙΑ Λάρισας (σήμερα: «Φίλοι του Μουσείου Εθνικής Αντίστασης» (ανήκει πλέον στον Δήμο Λάρισας) με δύο συλλογικούς τόμους (από συνέδρια). Οπωσδήποτε μπορεί να σταθεί ως αφορμή για περαιτέρω έρευνα και με άλλα επιστημονικά συνέδρια που θα ανεβάσουν το επίπεδο του διαλόγου σε αυτά τα δύσκολα ζητήματα.

Κι αν ακόμη, όπως έχει ήδη λεχθεί, ως το 1974, τη χρονιά που άλλαξε τα πάντα στον τόπο μας, οι παλαιοί δεν δημιούργησαν ήδη τον μύθο της δεκαετίας 1940-50 προς μία πλευρά, ή ακόμη μετά το 1974, δεν δημιουργήθηκε άλλος μύθος προς άλλη πλευρά, οι νέοι επιστήμονες όπως του παρόντος συλλογικού τόμου, χωρίς πάθος αλλά και απαλλαγμένοι από φόβους, κρίνουν τα γεγονότα της περιόδου με μειλίχιο τρόπο, αποκαθιστούν πολλές ανακρίβειες και υπερβολές του παρελθόντος. Κυρίως αυτό γίνεται στην Ελλάδα μετά το 1990, χωρίς να σημαίνει βέβαια ότι οι επιστήμονες συγγραφείς είναι απολιτικοί. Είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην γίνεται εκμετάλλευση πάνω στις πληγές του ελληνικού λαού, προερχόμενη από κάθε κατεύθυνση. Επομένως η δουλειά του κ. Χριστοφή και των συναδέλφων του είναι πολλαπλά εποικοδομητικός και για τους ίδιους και για την κοινωνία.

Ασφαλώς κι όσα γράφουν όσοι έζησαν τα γεγονότα με ανεπτυγμένο το θυμικό τους, δεν γίνεται αλλιώς, είναι -αν και υποκειμενικά-, απολύτως θεμιτά, και πρέπει να καταγράφονται για να σώζονται. Οι επιστημονικές δουλειές όμως έχουν άλλο προορισμό, να δώσουν να καταλάβει κανείς ότι με βιβλία όπως αυτό που έφερε στη δημοσιότητα ο Ν. Χριστοφής, η ιστορία δεν είναι ράφι βιβλιοπωλείου να διαλέξει κανείς κατά τα γούστα του, αλλά υπεύθυνη δουλειά που απαιτεί ειδικές σπουδές, πειθαρχία στη σκέψη και φιλότιμο για δημιουργία. Τα νέα παιδιά τέτοια κίνητρα έχουν, και αξίζουν κάθε υποστήριξη όπως εδώ που έγινε ως ένα σημείο από τον Δήμο Λάρισας. Συνιστώ στους αναγνώστες, όσοι τιμούν τη μετριοπάθεια, να αγοράσουν το βιβλίο, τουλάχιστον να καλυφθούν τα έξοδα. Διότι έτσι θα έλθουν κι άλλα παρόμοια. Έτσι θα πάει η κοινωνία μπροστά, εκμεταλλευόμενη ακόμη και τη σκοτεινή πλευρά της. Η επεξεργασμένη συλλογική αλήθεια αν και σχετική είναι η ανώτερη.
Σ. Γουλούλης, Ελευθερία Λάρισας (17.12.17)
 
Παρουσίαση στο Documento από τον Θανάση Καραμπάτσο
Εκεί χτυπούσε η καρδιά της οργανωμένης αντίστασης στους ναζιστές. Ο καρπερός κάμπος της Θεσσαλίας μπορεί να είχε αποκοπεί από τα μεγάλα αστικά κέντρα, από την άλλη όμως τροφοδοτούσε με στάρι, άντρες και πολεμοφόδια τις μονάδες του ΕΛΑΣ στους θεσσαλικούς ορεινούς όγκους. Η εποποιία της «μάχης της σοδιάς» το καλοκαίρι του 1943, όταν το ΕΑΜ με οργανωμένο σχέδιο απέκρουσε τον Vernichtungskrieg (πόλεμο εξόντωσης) που είχαν εφαρμόσει οι χιτλερικοί στο ανατολικό μέτωπο και παράλληλα έδωσε φτερά στο αντάρτικο, υλοποιήθηκε και επισημοποίησε στη συνείδηση του λαού της υπαίθρου μορφές αυτοδιοίκησης και αλληλεγγύης.
 
Μέσα από προφορικές και γραπτές μαρτυρίες ανασυντίθεται το κλίμα στην πόλη του Βόλου από τις 21 Απριλίου 1941 που κατελήφθη (στην πρώτη διαταγή του ο Γερμανός διοικητής απαιτεί να ανοίξουν τα αμπαρωμένα καταστήματα και οι οίκοι ανοχής) έως την απελευθέρωση στις 19 Οκτωβρίου 1944 από το 54ο Σύστημα του ΕΛΑΣ. Εκεί καταγράφεται η διάσωση των εβραϊκών οικογενειών -26% ήταν οι απώλειες, η δεύτερη πόλη στην Ελλάδα μετά τη Ζάκυνθο όπου ήταν μηδενικές - από την Τελική Λύση των ναζί, με τη συνδρομή του ΕΑΜ να είναι κάτι παραπάνω από καθοριστική.

Η περιοχή αναλύεται έως και την εποχή του Εμφυλίου, με χαρακτηριστικά παραδείγματα από το Έκτακτο Στρατοδικείο Τρικάλων, όπου το 1947 δύσκολα ξεφεύγε κανείς από το εκτελεστικό απόσπασμα -μάλιστα ήταν στρατοδίκης εκεί και ο χουντικός Στυλιανός Παττακός.

Ο συλλογικός τόμος, που έχει επιμεληθεί ο ιστορικός Νίκος Χριστοφής, εκκινεί από μια ημερίδα που οργανώθηκε στην Λάρισα πριν από δύο χρόνια και επιδιώκει να συνδέσει το τοπικό με το εθνικό, με τους ερευνητές να εφαρμόζουν νέες προσεγγίσεις και μεθόδους προσφέροντας αξιόλογες επιπτώσεις κοινωνικής, προφορικής, οικονομικής και πολιτικής ιστορίας.   
Θανάσης Καραμπάτσος, Documento (17/02/18)
 
Παρουσίαση της Αννίτας Πρασσά για την e-thessalia.gr
(...) Οι δέκα συγγραφείς του τόμου φωτίζουν αρκετές πτυχές της κοινωνικής, προφορικής, οικονομικής και πολιτικής ιστορίας της Θεσσαλίας αυτή την περίοδο. Θέματα που με αφετηρία το τοπικό μπορούν να συνδεθούν με το εθνικό. Την εισαγωγή του τόμου υπογράφει ο επιμελητής και εμπνευστής του εγχειρήματος Νίκος Χριστοφής, ενημερώνοντας τον αναγνώστη για τον στόχο και τις επιμέρους θεματικές του. Θέματα όπως ο πόλεμος και η Αντίσταση στη Θεσσαλία εστιάζοντας σε οικονομικά και κοινωνικά στοιχεία (Γιώργος Μαργαρίτης), η δράση στη Δυτική Θεσσαλία του πρωτεργάτη της Εθνικής Αντίστασης Καπετάν Κόζιακα – Θωμά Πάλλα, που, ενώ έγινε ίνδαλμα, είχε τραγικό τέλος, ένα τέλος που δυστυχώς δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση (Κώστας Μιχαλάκης), η καθημερινότητα στον Κατοχικό Βόλο όπως διαμορφώθηκε εξαιτίας του επισιτιστικού ζητήματος, των βομβαρδισμών, των εκτελέσεων, της τρομοκρατικής δράσης των κατοχικών δυνάμεων και των Εασαδιτών-συνεργατών του κατακτητή, η δράση των αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και οι επιπτώσεις μεταπολεμικά στη ζωή των καταδιωκόμενων αριστερών (Νίκος Τσικρίκης), η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης σε παιδιά του Βόλου αξιοποιώντας προφορικές μαρτυρίες (Βασιλική Λάζου), ο Διωγμός του εβραϊκού πληθυσμού στο πλαίσιο της εφαρμογής της Τελικής Λύσης και το παράδειγμα του Βόλου που είχε τις μικρότερες απώλειες μετά τη Ζάκυνθο χάρη στην έγκαιρη κινητοποίηση της Αντίστασης, όπως αποκαλύπτουν οι προφορικές μαρτυρίες των επιζώντων Εβραίων (Έρση Μαλαγιώργη), ο θεσμός της λαϊκής αυτοδιοίκησης στην Αγιά και το Μεταξοχώρι της Λάρισας και ο ρόλος του ΕΑΜ αναλαμβάνοντας διοικητικό ρόλο στην Ελεύθερη Ελλάδα και καλύπτοντας το κενό της κρατικής εξουσίας (Γιάννης Σκαλιδάκης), η εκπαίδευση στη Λάρισα και οι δυσκολίες του μαθητικού κόσμου μέσα από τον τοπικό Τύπο (Δέσποινα Μήτσιου), η απονομή της στρατιωτικής δικαιοσύνης στο Έκτακτο Στρατοδικείο Τρικάλων και ο ρόλος της στην αποκατάσταση και ενσωμάτωση στο μεταπολεμικό καθεστώς των πολιτικών και οικονομικών συνεργατών των κατακτητών, των ταγμάτων ασφαλείας και των άλλων δωσιλογικών, ένοπλων σχηματισμών, τιμωρώντας παράλληλα και αποκλείοντας τον κόσμο της Αντίστασης (Δόμνα Κόφφα), η δυναμική της Αριστεράς στη Θεσσαλία από το μεσοπόλεμο, εστιάζοντας στις εκλογικές αναμετρήσεις του 1946 εν μέσω της «λευκής τρομοκρατίας» (Ελισάβετ Τσιδεμιάδου και Παναγιώτης Κουστένης) και τέλος μία καινοτόμος εκπαιδευτική πρόταση για την προσέγγιση της περιόδου μέσα από τις τεχνικές του εκπαιδευτικού δράματος, όπως υλοποιήθηκε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Ν. Μαγνησίας (2014), ευαισθητοποιώντας τη νέα γενιά και για το σημερινό κίνδυνο από την άνοδο του φασισμού (Αγγελική Νικολάου).
Όλα αυτά τα ενδιαφέροντα θέματα που προσθέτουν και προχωρούν την ιστορική έρευνα της περιόδου, με αφετηρία τη Θεσσαλία μπορούν να δώσουν αφορμές και συγκρίσεις για τη Γενική Ιστορία ξεφεύγοντας από το τοπικό πλαίσιο. Η δε πλούσια και πολύπλευρη θεματική του τόμου δείχνει ότι οι αρχειακές πηγές της Θεσσαλίας προσφέρουν νέα στοιχεία στον ερευνητή και φωτίζουν πολύπλευρα την ταραγμένη αυτή δεκαετί
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
γράφει η Αννίτα Πρασσά (δρ Ιστορικού προϊσταμένη Γ.Α.Κ. Μαγνησίας)
e-thessalia.gr, 25/02/18 
Δείτε στον Οδηγό Ανάγνωσης τα περιεχόμενα του βιβλίου. Διαβάστε εδώ μια κριτική του βιβλίου στον Αναγνώστη από τον Σπύρο Κακουριώτη.